γράφει ο Δημήτρης Βασιλείου
σχόλια Γιάννης Φραγκούλης (σ.Γ.Φ.)
Στα αλήθεια δεν ξέρω πόσοι από μας αγαπημένοι μου διαβάζουμε ποίηση ή ακόμη πιο τολμηρά εκφραζόμαστε μέσα από αυτήν. Προσωπικά η σχέση μου είναι χρόνια και δεν έπαψα ποτέ να παρακολουθώ την μορφή αυτή της γραφής και να παρακολουθώ αγαπημένους φίλους που με πάθος εκδίδουν τις συλλογές τους.
Η Λύντια Στεφάνου, από τις γνωστές ποιητικές φωνές της μεταπολεμικής ποίησης, είπε ότι η πρώτη μέρα της Άνοιξης είναι η κατάλληλη για τη Γιορτή της Ποίησης. Και ο Βασίλης Βασιλικός, πρέσβης στην UNESCO, πρότεινε η 21η Μαρτίου να κηρυχτεί η Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης. Στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO, τον Οκτώβρη του 1999, η 21η Μαρτίου κηρύχτηκε η Παγκόσμια μέρα της Ποίησης. Να και το σκεπτικό της απόφασης:
«Εἰς σέ προστρέχω Τέχνη τῆς Ποιήσεως,
πού κάπως ξέρεις ἀπό φάρμακα νάρκης του άλγους δοκιμές,
εν Φαντασία και Λόγω».
Στην εποχή του κορωνοϊού πορευόμαστε αυτό το στίχο του Κωνσταντίνου Καβάφη.
Στον ποιητή Μιχαήλ Μήτρα ανήκει η αρχική έμπνευση της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης, η οποία εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου.
Ο Έλληνας ποιητής, το φθινόπωρο του 1997 πρότεινε στην Εταιρεία Συγγραφέων να υιοθετηθεί ο εορτασμός της ποίησης στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, και να οριστεί συγκεκριμένη ημέρα για αυτό.
Η ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΑΡΙΝΗΣ ΙΣΗΜΕΡΙΑΣ
Η πρώτη Ημέρα Ποίησης γιορτάστηκε το 1998, στο παλαιό ταχυδρομείο της πλατείας Κοτζιά.
Ιδού και το σκεπτικό της απόφασης.
Τον Οκτώβριο του 1999, στη γενική διάσκεψη της Unesco στο Παρίσι, η 21η Μαρτίου ανακηρύχθηκε Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Το σκεπτικό της απόφασης ανέφερε: «Η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης θα ενισχύσει την εικόνα της ποίησης στα ΜΜΕ, ούτως ώστε η ποίηση να μη θεωρείται πλέον άχρηστη τέχνη αλλά μία τέχνη που βοηθά την κοινωνία να βρει και να ισχυροποιήσει την ταυτότητά της.
Ο Διεθνής Πολιτιστικός Οργανισμός θέλησε με αυτό τον τρόπο να προωθήσει την τέχνη της ποίησης, ειδικότερα τις προσπάθειες των μικρών εκδοτών να τυπώνουν συλλογές νέων ποιητών, την επιστροφή της προφορικής παράδοσης με την ανάγνωση ποιημάτων ενώπιον κοινού και την αποκατάσταση ενός διαλόγου μεταξύ της ποίησης και των άλλων μορφών τέχνης, πάνω στον αφορισμό του Ντελακρουά.
«Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς ποίηση».
(σ.Γ.Φ.)
ΚΑΙ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
Η ποίηση θέτει την αμφισβήτηση αυτού που επικρατεί στην καθεστηκυία τάξη. Ο κινηματογράφος ξεκίνησε ως μία τέχνη που αποδίδει πιστά την πραγματικότητα. Όταν όμως συνάντησε την ποίηση απογειώθηκε. Είναι πολλά τα παραδείγματα, στην παγκόσμια κινηματογραφία, λίγα στην ελληνική. Θα αναφερθούμε σε κάποια από αυτά.
Ο δημιουργός που ακολούθησε τη διαδρομή από το ρεαλιστικό στον ποιητικό κινηματογράφο είναι ο Λουκίνο Βισκόντι. Από την ταινία του «Ossessione» (1943), η πρώτη γραφή νεορεαλισμού στην Ιταλία, στην «La terra trema» (1948), επίσης η πρώτη γραφή ποιητικού ρεαλισμού παγκοσμίως, τελικά στην «Death in Venice» (1971), επίσης η πρώτη παραγωγή ποιητικού κινηματογράφου βλέπουμε την υπέρβαση της ποίησης: ο δημιουργός προσπαθεί και τα καταφέρνει να ορίσει ένα κινηματογραφικό είδος, να ξεπεράσει τον εαυτό του, να εξελίξει ριζικά την κινηματογραφική τέχνη. Αν δεν ήταν αυτές οι γραφές δε θα είχαμε τις παραγωγές του ποιητικού κινηματογράφου.
Θα αναφερθούμε στον Αντρέι Ταρκόφσκι, το έργο του οποίου είναι γεμάτο από ποιητικές αναφορές, με κυριότερη από αυτές το ποιητικό έργο του πατέρα του, Αρσένι Ταρκόφσκι. Η «Θυσία», για παράδειγμα, το κύκνειο άσμα του, μας δείχνει τον τρόπο που η ποίηση μπορεί να μιλήσει για την ουσία της ζωής, ενώ το «Στάλκερ» μας μιλά με πιο ρεαλιστικό τρόπο από μία ρεαλιστική ταινία για τα οντολογικά προβλήματα του ανθρώπου. Να αναφερθούμε και στο Σεργκέι Παρατζάνοφ, τον άλλο μεγάλο δημιουργό, ο οποίος, σε όλη τη ζωή του, δε σταμάτησε να αμφισβητεί τις επιλογές του συστήματος, να προτείνει τη σύνδεση με την παράδοση, για έναν άλλο τρόπο ζωής, πιο σοσιαλιστικό από αυτό που πρότεινε η ΕΣΣΔ. Το πλήρωσε με βάσανα, φυλακίσεις και εξορίες.
Στην Ελλάδα έχουμε τρία εξέχοντα παραδείγματα. Το Σταύρο Τορνέ, ένα σκηνοθέτη που μπορεί να μην έμαθε φιλοσοφία στα θρανία, αλλά δημιούργησε τα μεγαλύτερα ποιητικά έργα, με βαθύ νόημα, βιωματικό ρυθμό, βλέποντας την παράδοση και την Ιστορία, για να αναδομήσει ένα άλλο ελληνικό τοπίο, όπως στην «Καρκαλού». Ο Κώστας Σφήκας πάει ακόμα πιο πέρα: δημιουργεί ένα χαοτικό κινηματογραφικό τοπίο που θα μας μιλήσει για τη ζωή του ανθρώπου, ακόμα και για τα πολιτικά προβλήματα που τον απασχολούν, όπως στο «Μητροπόλεις», που είναι παγκοσμίως ο πιο όμορφος τρόπος για να εικονίσεις το «Κεφάλαιο», του Μάρξ.
Θα καταλήξουμε στις δύο μορφές που ξεκίνησαν μαζί για να αναμορφώσουν τον ελληνικό κινηματογράφο, τον Αλέξη Δαμιανό και το Θόδωρο Αγγελόπουλο. Ο πρώτος με τρεις μόνο ταινίες έβαλε την προσωπική του σφραγίδα στο ελληνικό κινηματογραφικό τοπίο, μιλώντας ποιητικά για την ελληνική πραγματικότητα, την ιστορία της Ελλάδας και το χρέος του Έλληνα. Ο δεύτερος ασχολήθηκε -και αυτός με ποιητικό τρόπο- με τη διαδρομή από τον έρωτα στο θάνατο, μέσα στην ελληνική ιστορία, αρκετά ουσιαστικά, έως ένα βαθμό, μέχρι να τον χάσουμε στο ανούσιο. Ο ελληνικός ποιητικός κινηματογράφος είναι ένα τοπίο που θα πρέπει οι Έλληνες θεατές να το εξερευνήσουν.
