ΣΤΕΚΕΙ ΜΟΝΟ ΤΟΥ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΥΝΘΗΜΑ;
Θάνατος στην πατριαρχία: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης*
Ένα σύνθημα που ακούγεται και γράφεται πολύ, τον τελευταίο καιρό, είναι το «θάνατος στην πατριαρχία». Μόνη της, όμως, αυτή η απαίτηση μιλάει για μια πιο ανθρώπινη κοινωνική δομή; Μήπως θα έπρεπε να συμπληρωθεί; Σε αυτό το σημείωμα θα εκφράσουμε τις απόψεις μας, σχετικές με αυτό το θέμα.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: Η ΕΚΚΡΗΞΗ
Είναι αλήθεια ότι τα δύο τελευταία χρόνια οι φόνοι γυναικών έχουν αυξηθεί τόσο πολύ που είναι άκρως ανησυχητικό. Δεν ήταν όμως κάτι που δεν το περιμέναμε. Η ίδια η δομή της κοινωνίας πρόσφερε στη γυναίκα μία θέση υποτέλειας. Ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε αυτή τη θέση με λίγα λόγια.
Είναι γνωστό ότι με την εμφάνιση των μονοθεϊστικών θρησκειών ο Πατέρας, σαν αρχέτυπο, βρίσκεται στο επίκεντρο της κοινωνίας. Επίσης, με την «Ορέστεια» βλέπουμε ότι νομιμοποιείται ο φόνος της μητέρας. Ο Ορέστης «ξεπλένεται» ηθικά και παίρνει την εκδίκηση για το θάνατο του πατέρα του. Πλέον ο Πατέρας νομοθετεί και εξουσιάζει την κοινωνική δομή. Δίνει και παίρνει ζωή. Η μητριαρχία τελειώνει, ως διοίκηση της κοινωνίας, με βίαιο τρόπο.
Οι μονοθεϊστικές θρησκείες έχουν στο κέντρο της λατρείας τους τον Πατέρα. Μάλιστα, αυτός δεν προσδιορίζεται, είναι σύμβολο, θεοποιείται και δεν τολμά κανένας να τον αμφισβητήσει. Γίνεται έτσι η εισαγωγή στο φεουδαλισμό και, αργότερα, στον καπιταλισμό. Ο αυτοκράτορας, ο βασιλιάς και ο κυβερνήτης παίρνουν το χρίσμα της εξουσίας τους από το θεό. Δηλαδή από τον Πατέρα, ως αρχέτυπο, πάντα. Ο άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, ανήκει στο Κράτος, το σώμα και το πνεύμα του.
«Θάνατος στην πατριαρχία: Ο άνθρωπος
έχει εθιστεί στη βία.»
Είναι ένα κομμάτι από ένα μηχανισμό που κινεί το σύστημα που κανονίζει την κοινωνία. Όλα αυτά σε ένα καπιταλιστικό ή ιμπεριαλιστικό σύστημα. Εκτός αυτών τα σοσιαλιστικά ή κομουνιστικά συστήματα διακυβέρνησης ελάχιστα διαφέρουν από αυτά που περιγράψαμε. Και εκεί ο Πατέρας νομοθετεί και εξουσιάζει.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: Η ΒΙΑ
Όπως ήδη έχουμε πει ο Πατέρας έχει μάθει να κυβερνά με τη βία. Η απόλαυση και η γνώση της πραγματικότητας, έτσι όπως την αντιλαμβανόμαστε, είναι προϊόν μιας βίαιης κατάστασης. Ο άνθρωπος έχει εθιστεί στη βία. Αυτή εκφέρει το λόγο της που εισέρχεται στο λόγο του, με κάποιο τρόπο. Αυτό συμβαίνει και στα δύο φύλα. Τόσο ο άντρας όσο και η γυναίκα δέχονται τη βία και το λόγο της μέχρι ενός βαθμού. Αυτός ο βαθμός διείσδυσης φυσικά διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με τον ψυχικό του κόσμο.
Είναι πολύ σπάνιο να βρούμε ανθρώπους που να αποστρέφονται τη βία και να δέχονται μια ειρηνική συνύπαρξη. Τόσο σπάνιο που αυτοί θεωρούνται παράξενοι, αλλόκοτοι, τρελοί. Όμως δεν είναι. Αυτό που θα πρέπει να δούμε είναι που περίπου βρίσκεται ο λόγος τους, όσον αφορά στο διάνυσμα βίας και ειρηνικής συμβίωσης. Αυτό θα μας βοηθούσε να λύσουμε το γρίφο: Μας αρκεί να πετύχουμε το τέλος της πατριαρχίας; Και μετά τι;
ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΜΟΝΤΕΛΟ;
Είναι σπάνιο ένας άνθρωπος να αποζητά μόνο μια βίαιη συμπεριφορά. Την εξασκεί όμως. Αυτό συμβαίνει επειδή κάποιος άλλος «φταίει». Όχι αυτός. Η αντίληψη αυτή είναι εν μέρει σωστή. Αυτός δε «φταίει» γιατί κάποιος άλλος τον οδήγησε σε αυτή την κατάσταση. Είναι θέμα ανάλυσης να βρούμε ποιος, με έμμεσο ή άμεσο τρόπο, τον οδήγησε στο δρόμο που φτάνει στο παλάτι της βίας. Επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε ανάλυση σε μαζικό πεδίο θα αρκεστούμε σε αυτό: ο καθένας μιλά στον Άλλο και αναλόγως πράττει. Ο Άλλος, αυτός ο εαυτός μας που έχει δομηθεί με παραποιημένα ψυχικά στοιχεία, συνομιλεί με την ταυτότητά μας και μας οδηγεί στην παράβαση.
«Θάνατος στην πατριαρχία: Οι δυσχερείς
κοινωνικές συνθήκες έχουν οξύνει πολύ αυτή την επιθετικότητα.»
Αυτή η ανάλυση, για να βρούμε τον άλλο γίνεται από κάποιον ειδικό. Σε αυτό το σημείωμα δε θα μπούμε σε μια ψυχαναλυτική θεώρηση. Θα μείνουμε σε αυτή τη διαπίστωση της παράβασης. Έτσι μπορούμε να καταλάβουμε κάποια πράγματα. Ας αναφερθούμε σε δύο περιπτώσεις.
Ο άνδρας έχει συνήθως μεγαλώσει με το πρότυπο του Πατέρα-Αφέντη. Ξέρει ότι κύριο χαρακτηριστικό του λόγου του είναι η βία. Η γυναίκα θα πρέπει να είναι υποταγμένη σε αυτόν. Σε κάθε άλλη περίπτωση θα πρέπει να κυριαρχήσει και να πατάξει αυτόν που φέρει αντίσταση. Οι δυσχερείς κοινωνικές συνθήκες έχουν οξύνει πολύ αυτή την επιθετικότητα.
Η γυναίκα έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου ο πατέρας είναι σχετικά απόμακρος και αυστηρός. Είναι ο Πατέρας-Εξουσιαστής. Δεν μπορεί να ταυτιστεί μαζί του. Για να βρει αυτά τα στοιχεία που της λείπουν πηγαίνει σε ένα διπλότυπό του, στον εραστή της. Εκεί όμως συναντά παρόμοια στοιχεία που δεν την διευκολύνουν να μάθει ποιος πραγματικά είναι ο πατέρας της.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ: ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ;
Οι γυναίκες που είναι θύματα και εμείς που τις υποστηρίζουμε θα πρέπει να δούμε αυτές τις ανθρώπινες αδυναμίες. Όχι επειδή θέλουμε να δικαιολογήσουμε το βιαστή ή το δολοφόνο. Θέλουμε να αναδείξουμε το θέμα σε όλη του την έκταση, έτσι ώστε να προσπαθήσουμε να προτείνουμε μία λύση.
«Θάνατος στην πατριαρχία: Κοιτάζουμε
και αγαπάμε τον Άνθρωπο, είτε
είναι γυναίκα είτε είναι άντρας.»
Μία πρόταση είναι να σκοτώσουμε τον Πατέρα, αυτόν που κρύβουμε μέσα μας. Όμως θα πρέπει να είμαστε στη θέση να προτείνουμε ένα άλλο μοντέλο διακυβέρνησης της κοινωνίας. Σκοτώνοντας τον Πατέρα και μένοντας εκεί δεν κάνουμε κάτι. Ίσως να επιστρέψουμε στη Μητέρα; Άρα να απαρνηθούμε τη δομή της κοινωνίας, όπως τη ζούμε, σε όλη της την έκταση; Αυτό είναι δύσκολο.
Ας πούμε ότι θα πρέπει να είμαστε ανάμεσα στον Πατέρα και στη Μητέρα. Να μη δεχόμαστε καταπίεση ούτε να την εξασκούμε. Να πιστεύουμε και να ενεργούμε έτσι ώστε να κανονίζουμε την κοινωνία που ζούμε με την ευγένεια και την κατανόηση. Ξέρω, είναι δύσκολο και χρονοβόρο. Βάζει όμως θεμέλια σε μια υγιή κοινωνία, έτσι όπως ο Επίκουρος την είχε οραματιστεί. Δεν είναι ακατόρθωτο, αλλά δύσκολο. Αρνούμαστε την εξουσία και την αντικαθιστούμε με την κατανόηση του άλλου για να βρούμε μία λύση σε κάθε κοινωνικό θέμα.
Δε σκοτώνουμε τον Πατέρα ούτε την Μητέρα. Τους καταλαβαίνουμε και, με αυτά τα εφόδια, αναπτύσσουμε την κοινωνία που θέλουμε να ζήσουμε εμείς και τα παιδιά μας. Φτάνουμε σε μια αναρχία που δεν έχει να κάνει με το μπάχαλο που συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά σε ένα νέο μοντέλο που θα υπηρετεί τον Άνθρωπο. Κοιτάζουμε και αγαπάμε τον Άνθρωπο, είτε είναι γυναίκα είτε είναι άντρας. Αλλά πρώτα θα πρέπει να δούμε και να αγαπήσουμε τον εαυτό μας.
*Ο Γιάννης Φραγκούλης είναι ψυχαναλυτής.
ΤΑ ΣΩΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΞΑΣΚΟΥΝ ΤΗ ΒΙΑ
Διαβάστε τα άρθρα πολιτικής ανάλυσης
