Η αρτηριακή πίεση είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στα εσωτερικά τοιχώματα των μεγάλων αρτηριών, οι οποίες μεταφέρουν το αίμα από την καρδιά σε όλα τα όργανα του σώματος. Καταγράφεται με δύο αριθμούς: ο μεγαλύτερος είναι η συστολική (ή μεγάλη) πίεση και ο μικρότερος είναι η διαστολική (ή μικρή) πίεση. Συστολική είναι η πίεση που ασκείται στις αρτηρίες όταν η καρδιά συσπάται για να προωθήσει το αίμα μέσω αυτών προς τα όργανα του σώματος και διαστολική όταν η καρδιά χαλαρώνει για να δεχτεί νέο αίμα.
Η σταθερή διατήρηση των τιμών της αρτηριακής πίεσης σε υψηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα ονομάζεται υπέρταση. Πρόκειται για παθολογική κατάσταση, με πολύ δυσάρεστες έως και μοιραίες συνέπειες στην υγεία. Στην υπέρταση η καρδιά εξαναγκάζεται να επιτελεί συνεχώς εντονότερο από το φυσιολογικό αντλητικό έργο, με αποτέλεσμα την υπερτροφία της, η οποία καταλήγει σε υποδυναμία και καρδιακή ανεπάρκεια. Επιπρόσθετα, η συνεχής άσκηση μεγαλύτερης πίεσης από τη φυσιολογική, στα τοιχώματα των αρτηριών συντελεί στην ανάπτυξη της αρτηριοσκλήρυνσης, με το σχηματισμό αθηρωματικών πλακών, την προαγωγή της στένωσης των αρτηριών και την παραγωγή θρόμβων.
Οι συνθήκες αυτές προκαλούν στεφανιαία νόσο και εμφράγματα στην καρδιά, στους νεφρούς, στον εγκέφαλο, καθώς και σε άλλα όργανα του σώματος, με όλα τα δυσάρεστα παθολογοανατομικά και λειτουργικά επακόλουθα. Επιπλέον, η αυξημένη πίεση του αίματος, σε συνδυασμό με την εξασθένιση των τοιχωμάτων των αρτηριών, ευνοεί τη ρήξη τους, επιφέροντας αιμορραγίες στο εγκέφαλο (αγγειοεγκεφαλικό επεισόδιο), στα μάτια και αλλού, με επίσης ολέθριες συνέπειες.
Από όλα αυτά προκύπτει ότι η αρτηριακή υπέρταση είναι μία παθολογική κατάσταση που πρέπει να ελέγχεται για να προφυλασσόμαστε από τυχόν δυσάρεστες εξελίξεις. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, γύρω στο 5% όλων των περιστατικών, η υπέρταση προκαλείται από συγκεκριμένο γνωστό αίτιο, όπως για παράδειγμα η στένωση νεφρικής αρτηρίας ή το φαιοχρωμοκύττωμα. Τότε είναι εφικτή η ριζική θεραπεία με χειρουργική επέμβαση.
Όμως η μεγάλη πλειονότητα των περιστατικών ανήκει στην κατηγορία της ιδιοπαθούς υπέρτασης, οπότε το αίτιο και σε μεγάλο βαθμό ο μηχανισμός της μας είναι άγνωστα και δεν υπάρχει δυνατότητα ριζικής θεραπείας. Παρά ταύτα, η κατάσταση μπορεί να αντιμετωπίζεται με σχετική επιτυχία, αν λαμβάνουμε ορισμένες προφυλάξεις που έχουν σχέση με τον τρόπο ζωής και τη διατροφή μας, και, σε περισσότερο επίμονες περιπτώσεις, με διάφορα φάρμακα, τα οποία χορηγούνται εφ’όρου ζωής.
Η υπέρταση είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι των βιομηχανικών αλλά και των αναπτυσσόμενων χωρών και εξακολουθεί να αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες πρόκλησης στεφανιαίας νόσου, εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακής και νεφρικής ανεπάρκειας. Για τους ενήλικους άνω των 18 ετών, αρτηριακή υπέρταση ορίζεται όταν η τιμή της συστολικής πίεσης είναι 140 mmHg ή μεγαλύτερη ή/και η διαστολική είναι 90 mmHg ή μεγαλύτερη.
Δημήτρης Γρηγοράκης
(κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος, BSc, MSc, Phd, διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου)
