ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ
Βυζαντινός Πόντος: γράφει ο Γιάννης Ιωαννίδης
Το 335, ο ανιψιός του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο Αννιβαλιανός, διορίστηκε ηγεμόνας στην περιοχή του Πόντου. Ως nobilissimus, με τον τίτλο «βασιλεύς των βασιλέων». Μετά το θάνατο του Μεγάλου Κωνσταντίνου, σχεδόν όλοι οι συγγενείς του θανατώθηκαν. Την ίδια τύχη είχε και ο Αννιβαλιανός. Οι φόνοι αυτοί έγιναν μετά την επανάσταση των τριών διαδόχων, γιων του αυτοκράτορα.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: ΟΙ ΠΟΛΕΙΣ
Τότε οι κυριότερες πόλεις του Πολεμωνιακού Πόντου ήταν η Νεοκαισάρεια, η Τραπεζούντα, η Κερασούντα και η Κόμανα. Οι πόλεις του Ελλενόποντου ήταν η Αμάσεια, η Αμισός και η Σινώπη. Μέχρι τον 6ο αιώνα η Νεοκαισάρεια ήταν το κέντρο του ποντιακού χώρου. Σημαντική ήταν τότε και η πόλη Ευδοκιάς (Τοκάτ).
«Βυζαντινός Πόντος: Η διοικητική αυτή
αναβάθμιση της πόλης και της περιοχής
της Τραπεζούντας είναι και θρησκευτική.»
Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ (527-565) συμπεριέλαβε τον Πολεμωνιακό Πόντο στη διοικητική περιφέρεια Αρμενία Α΄. Πρωτεύουσα ήταν η Τραπεζούντα. Όρισε τη Νεοκαισάρεια πρωτεύουσα του Ελενόποντου.
Ο στρατηγός του, Βελισάριος, ιδιαίτερα με αφετηρία τον Πόντο, πολέμησε τους Πέρσες. Στην πόλη και στην περιοχή της Τραπεζούντας χτίστηκαν τείχη. Επίσης υδραγωγείο που ήταν αφιερωμένο στον τοπικό άγιο Ευγένιο και εκκλησίες. Η διοικητική αυτή αναβάθμιση της πόλης και της περιοχής της Τραπεζούντας είναι και θρησκευτική. Ο χριστιανισμός, που είχε αρκετά δυναμώσει, είναι παρών στις οικουμενικές συνόδους.
Στον ίδιο χώρο, μέχρι τον 6ο αιώνα, εμφανίζονται και επικρατούν αρκετές θρησκευτικές παραδόσεις. Όπως: Για την ίδρυση της εκκλησίας της Παναγίας Χρυσοκεφάλου στην Τραπεζούντα. Για την ίδρυση της μονής της Παναγίας Σουμελά. Για το βίο και το μαρτύριο του πολιούχου της Τραπεζούντας, αγίου Ευγένιου. Για το βίο του, τα θαύματα και την ακολουθία του αγίου συνέθεσε τον 11ο αιώνα ο τραπεζουντιακής καταγωγής Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννης Ξιφιλίνος (1064-1075).
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Η αναβάθμιση είναι και πολιτιστική. Στον 7ο αιώνα η Τραπεζούντα αναφέρεται στην αυτοβιογραφία του Αρμένιου Ανανία Σιρακηνού ως σπουδαίο πνευματικό κέντρο. Με σχολή μαθηματικών και αστρονομίας. Τον 8ο αιώνα, στο βυζαντινό κράτος συναντούμε τα θέματα: Διοικητικές περιφέρειες και στρατιωτικοί σχηματισμοί που σταθμεύουν σε αυτές.
«Βυζαντινός Πόντος: Την εποχή αυτή
έζησαν τρεις μεγάλοι άγιοι ποντιακής καταγωγής.
Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στο χώρο αυτό.
Στον Πόντο, στις αρχές του 9ου αιώνα συγκροτείται το θέμα Χαλδείας, με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα. Μετέπειτα το θέμα Κολωνείας, με έδρα τη Νικόπολη. Επίσης το θέμα Θεοδοσιουπόλεως, με πρωτεύουσα τη Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ).
Το 863, οι Βυζαντινοί νικούν οριστικά στη μάχη στον ποταμό Λαλακάοντα. Υποχρεώνονται οι Άραβες να αποχωρήσουν από τη στρατηγική περιοχή του Πόντου. Ελευθερώνεται το διαμετακομιστικό εμπόριο.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Ο Πόντος, όπως και η Καππαδοκία, είναι μία από τις περιοχές που υπήρξαν γενέτειρες των ακριτικών ασμάτων. Ένας σπουδαίος κώδικας του βυζαντινού έπους του Διγενή Ακρίτα βρισκόταν στην Τραπεζούντα. Μετά τον 6ο αιώνα ο Πόντος αποτελεί σπουδαίο πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο. Ιδιαίτερα από τον 9ο έως τον 11ο αιώνα.
Την εποχή αυτή έζησαν τρεις μεγάλοι άγιοι ποντιακής καταγωγής. Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στο χώρο αυτό. Ήταν ιδρυτές θρησκευτικών κέντρων. Ο άγιος Δωρόθεος που ίδρυσε στα όρια του Πόντου και της Παφλαγονίας, στην περιοχή της Αμισού, την ονομαστή μονή της Αγίας Τριάδος. Ο άγιος Νίκων ο μετανοείτε που επανέφερε το χριστιανισμό στην Κρήτη, μετά την ανακατάληψή της από τους Βυζαντινούς, το 961. Έγινε ο προστάτης της Σπάρτης. Ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης που ίδρυσε το πρώτο κοινοβιακό μοναστήρι της Λαύρας, στο Άγιον Όρος, το 963.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: Η ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΗΝ ΚΑΥΚΑΣΙΑ
Το βυζαντινό κράτος, μετέπειτα, με ορμητήριο και πάλι την περιοχή του Πόντου, επέβαλε την ειρήνη στους λαούς της Γεωργίας και της Καυκασίας. Τότε ο Βασίλειος Β΄(1022) υποχρέωσε το βασιλιά της Γεωργίας, αλλά και τους ηγεμόνες των γειτονικών της περιοχών, να υποταγούν στη βυζαντινή επικράτεια.
Τον 11ο αιώνα οι Σελτζούκοι Τούρκοι μπήκαν στη Μικρά Ασία. Η προσπάθεια του αυτοκράτορα Διογένη Δ΄ να τους σταματήσει και να τους υποτάξει, απέτυχε. Οι Σελτζούκοι νίκησαν το βυζαντινό στρατό στη μάχη του Μαντζικέρτ, το 1071. Αιχμαλώτισαν πολλούς. Ανάμεσά τους και το βασιλιά Διογένη. Κατέλαβαν προσωρινά και την Τραπεζούντα. Κέρδισαν από τότε ελεύθερη είσοδο στη Μικρά Ασία. Στις διαρκείς επιθέσεις των Σελτζούκων, εναντίον του βυζαντινού κράτους, η περιοχή του Πόντου δοκιμάστηκε σκληρά.
