ΣΚΡΟΥΤΖ, ΜΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
η συνδιαλλαγή του υπερφυσικού με το φυσικό
Ο Αχιλλέας Ψαλτόπουλος μιλά με το Γιάννη Φραγκούλη
Μιλήσαμε με τον Αχιλλέα Ψαλτόπουλο για τη νέα θεατρική του παράσταση, «Σκρουτζ, μία χριστουγεννιάτικη ιστορία» που ανεβαίνει στο θέατρο Φαργκάνη. Μία παράσταση για παιδιά, μία ευκαιρία όμως και για ενήλικες να ανακαλύψουν τη χαμένη αθωότητά τους, την αγάπη έτσι όπως εκφράζεται από έναν άνθρωπο σε ένα συνάνθρωπό του, με πάσα ειλικρίνεια.
Ποια ήταν η αφορμή για να ασχοληθείτε με την ιστορία του Σκρουτζ;
Πάντοτε με γοήτευε και λίγο με τρόμαζε αυτή η ιστορία του «μάστορα» Καρόλου Ντίκενς. Μπορεί για τους Άγγλους που είναι στην παράδοσή τους -ας θυμηθούμε και τον Άμλετ- η παρουσία των φαντασμάτων, η νουβέλα του Ντίκενς να μη δημιουργούσε το παραξένεμα που προκαλεί σε μας τους πιο ηλιόλουστους και μεσογειακούς λαούς. Πάντως αυτή η συνεχής οικεία συνδιαλλαγή με τα πνεύματα, και το συνεχές ταξίδι στο παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον έβρισκα πως έχει κάτι πολύ κινηματογραφικό. Και ως γνωστόν το θέατρο που κάνω είναι εξαιρετικά επηρεασμένο από την κινηματογραφική γραφή. Ευκαιρία, λοιπόν, έψαχνα για την θεατρική του μεταφορά, που σίγουρα έπρεπε ν’ αρχίσει την περίοδο των Χριστουγέννων.
Πέρα απ’το εύκολα αναγνωρισμένο πρόσωπο του Σκρουτζ, τι σημαίνει κατά βάθος για εσάς αυτή η προσωπικότητα και ο μύθος που την περιβάλλει;
Πιστεύω πως πολύ πριν την φροϋδική ψυχανάλυση, ο Ντίκενς δημιούργησε όχι μόνο ένα πλήρες ψυχογράφημα ενός ανθρώπου με ελλειμματική ψυχολογία, αλλά πρότεινε, ίσως λίγο αφελώς και προσχηματικά, και την ίασή του: αγάπη για τον πάσχοντα συνάνθρωπό σου. Ο μισανθρωπισμός του Σκρουτζ είναι η αυτοάμυνα ενός ανθρώπου που δέχτηκε πολλά πλήγματα στη ζωή του. Το πάθος του για τον πλουτισμό συνάδει με τις επιταγές της σύγχρονης δυτικής, θα λέγαμε οικουμενικής πια, κοινωνίας. Πλούσιος= ισχυρός και ο από πάνω. Η κοινωνική σχιζοφρένεια όμως λέει πως τέτοια πρόσωπα έλκουν τον φθόνο της υπόλοιπης κοινωνίας που κρυφίως πλην σαφώς εύχονται την πτώση τους, και την εξομοίωση τους με το μέσο όρο. Κατ’αυτούς η υπέρμετρη επιτυχία είναι ένα είδος ύβρεως. Έτσι ο Σκρουτζ μοιραία και νομοτελειακά είναι ένας κοινωνικά outcast. Ένας απόβλητος.
Πως θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε σήμερα το Σκρουτζ στην κοινωνία, στο αξιακό μας σύστημα;
Νομίζω πως έχουμε πληθώρα Σκρουτζ διεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα. Βέβαια εδώ, η μακροχρόνια κρίση που διανύουμε και η αλλοπρόσαλλη πολιτική που ασκήθηκε έκανε πολλούς Σκρουτζ να προσγειωθούν απότομα. Υπάρχουν, όμως, πολλοί ακόμα κι ας επιλέγουν τώρα πια να κρύβονται.
Η αγάπη τελικά νικά, τι είναι για εσένα η αγάπη;
Ο χριστιανισμός κηρύσσει την αγάπη. Το ίδιο και άλλες θρησκείες. Ο Ζουλάφσκι στην εξαιρετική του ταινία ορόσημο «Σημασία έχει ν’αγαπάς» απέδειξε πέρα οποιασδήποτε αμφιβολίας πως η αγάπη δεν είναι πανάκεια που μπορεί να διορθώσει ο,τιδήποτε στραβό ή να σώσει. Η αγάπη ίσως να είναι τελικά ένας «μύθος». Λιγάκι αφελής και πολύ ρομαντικός. Σίγουρα, όμως, είναι ένας θετικός «μύθος». Και η εποχή μας έχει ανάγκη από τέτοιες σταγόνες αισιοδοξίας.
Πως μπορεί ένας άνθρωπος να αγαπάει μέσα σε μία κοινωνία όπου υπάρχει τεράστιο έλλειμμα επικοινωνίας;
Ασφαλώς και μπορεί, καλύπτοντας έτσι προσωπικές ανάγκες για την συναισθηματική του ισορροπία. Θα πρέπει, όμως, να είναι προετοιμασμένος για να παρεξηγηθεί, για να πληγωθεί και να ια να προδοθεί. Θυμηθείτε και την «Βιριδιάνα», του Μπουνιουέλ. Καλό είναι να εκδηλώνει την αγάπη του με μέτρο.
Η θεραπεία μέσω των ονείρων έπαιξε μεγάλο ρόλο στην αφήγηση, αυτό θα ήταν ένα πεδίο για να οδηγηθεί η αφήγηση του Ντίκενς προς άλλες κατευθύνσεις;
Ακόμα και να υπήρχε αυτή η δυνατότητα, ο Ντίκενς του 1842 δεν ήταν σε θέση να την εκμεταλλευθεί. Στην θεατρική μου προσαρμογή αναφέρεται και ο Φρόϋντ, θέλησα όμως να καταλήξω σε μια διφορούμενη λύση, γιατί με γοήτευε η ιδέα της φυσιολογικής συνδιαλλαγής του υπερφυσικού με το φυσικό. Δεν υπάρχουν Μπαμπούλες. Γι αυτό και σκηνοθετικά δεν χρησιμοποίησα ειδικά εφέ, όπως καπνούς και τα παρόμοια.
Είναι πιο εύκολη η σκηνοθεσία μίας παιδικής παράστασης από μία άλλη που απευθύνεται μόνο σε ενήλικες;
Κάθε άλλο. Δε κάναμε καμιά έκπτωση. Αντίθετα οι πρόβες ήταν επίπονες, πολύωρες μουσικά και φωνητικά και ιδιαίτερα σχολαστικές. Ήθελα να αντιμετωπίσω τα παιδιά θεατές σαν νάταν ενήλικες. Να μην τα υποτιμήσω. Ούτε να τα κολακέψω. Από τις παραστάσεις μέχρι τώρα, φάνηκε πως πετύχαμε τον σκοπό μας. Όλα παρακολουθούν την παράσταση απνευστί. Χωρίς να θορυβούν. Καθηλωμένα. Ακόμα και τα πιο μικρά στην ηλικία. Οι απορίες που εκφράζουν μετά το τέλος της παράστασης είναι αφοπλιστικές. Και δείχνουν πως την έχουν παρακολουθήσει με εξαιρετικό ενδιαφέρον και ως ένα σημείο με αξιοθαύμαστη κατανόηση.
Πόσο δύσκολο ήταν να κατευθύνεις τα παιδιά να παίξουν καλά;
Καθόλου. Και τα οκτώ παιδιά που συμμετέχουν στην παράσταση τα γνώριζα από πριν. Τρία μάλιστα υπήρξαν και μαθητές μου στο θέατρο. Δεν υπήρξε καμιά δυσκολία. Κατάλαβαν πάρα πολύ γρήγορα τι ήθελα απ’αυτά, έγιναν φανατικοί οπαδοί της παράστασης, μας μετέφεραν κέφι και ενέργεια και στεναχωριόντουσαν όταν δεν μπορούσαν να είναι σε όλες τις πρόβες εξ αιτίας του σχολείου τους και των άλλων εξωσχολικών δραστηριοτήτων τους. Είχαμε, όμως, και μεγάλους συμμάχους μας τους γονείς τους που μας τα εμπιστεύτηκαν και τα ενθάρρυναν. Τους ευχαριστώ θερμά.
Θα ξανακάνεις παιδική παράσταση στο μέλλον;
Ναι, γιατί όχι;!
Αυτή ήταν επετειακή για την ομάδα σου, στο μέλλον τι ετοιμάζεις;
Πολλά και διάφορα. Αν είμαι γερός! Κι έχω γύρω μου ταλαντούχους ηθοποιούς και συντελεστές, όπως τώρα.! Μια ή δυο κωμωδίες κι ένα σπουδαίο έργο ανατροπής για τον Καζανόβα ή αλλιώς Δον Ζουάν. Και ίσως έναν άπαιχτο Τέννεσση Ουίλλιαμς. Θα πάρω, όμως, πρώτα μια γερή ανάσα. Ο Σκρουτζ ήταν ιδιαίτερα απαιτητικός ρόλος. Ευχαριστώ.
Διαβάστε το ρεπορτάζ για το θεατρικό έργο εδώ
Διαβάστε την κριτική για αυτή την παράσταση εδώ
