ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΓΕΝΕΣΗΣ
Κοσμογονία: γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος
Η απουσία της επιστήμης, ο πρωτογονισμός, η αμάθεια και ο τρόμος για τα καταστροφικά φυσικά φαινόμενα καλλιέργησαν την θρησκευτική μυθολογία που αναφέρεται στην δημιουργία του σύμπαντος.
Κοσμογονία: Ο συμβολισμός
Οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν την λέξη «χάος» για να εξεικονίσουν την προκοσμογονική κατάσταση του σύμπαντος: βυθός, σκότος και θαλάσσια αναταραχή. Για την δημιουργία του σύμπαντος έπρεπε να ενωθούν όσα χωρίζονταν. Στην ελληνική θρησκευτική μυθολογία αναφέρονται το Χάος, ο Ουρανός και η Γη. Από την σύζευξη του Ουρανού και της Γαίας γεννήθηκαν οι θεοί.
Σε αιγυπτιακό μύθο αναφέρεται ότι η δημιουργία του κόσμου εκτινάχθηκε από ένα… αυγό. Όταν άνοιξε, ελευθερώθηκε η εσωτερική πνοή και δημιουργήθηκε ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ ουρανού και γης. Στον θρησκευτικό μύθο του Θιβέτ αναφέρεται ότι ο λευκός φλοιός του αυγού αποτελούσε τους θεούς, ενώ στο εσωτερικό υπήρχε μια λίμνη με κυματώδη αναστάτωση. Κοσμογονικός συμβολισμός του αυγού παρατηρείται και στην δυτική Αφρική.
Κοσμογονία: Τα στοιχεία
Η εικόνα του κοσμογονικού αυγού υπάρχει και στην ινδουιστική θρησκευτική μυθολογία. Κατά το έπος Ουπανισάδ, ο φλοιός του ήταν διπλός. Ο ένας από άργυρο και ο άλλος από χρυσό. Ο άργυρος ήταν η γη, ο χρυσός το ουράνιο επιστέγασμα, η εξωτερική μεμβράνη τα βουνά, η εσωτερική τα νέφη, τα μέταλλα, τα ποτάμια, ο ωκεανός1!
Στις εθνικές θρησκευτικές Βέδες, ένας άνθρωπος «με χίλια κεφάλια, χίλια μάτια και χίλια πόδια» αποτελούσε το σύμπαν. Ο γίγας Παν Γκου, της αρχαίας κινέζικης μυθολογίας, όταν πέθανε έγινε ένας «ιερός ακρόλοφος», τα μάτια του ο ήλιος και η σελήνη, το λίπος του τα ποτάμια και η θάλασσα, τα μαλλιά του τα δέντρα και τα φυτά! Τα δάκρια του Παν Γκου δημιούργησαν τον Κίτρινο ποταμό, η ανάσα του έγινε ο άνεμος και η φωνή του κεραυνός2!
Κοσμογονία: Ο άνθρωπος
Με την εμφάνιση του βουδισμού εισβάλλει στην Κίνα και η κοσμογονική μυθολογία. Ο γίγας Παν Γκου κοιμόταν στο εσωτερικό ενός αυγού. Μόλις ξύπνησε, προσπάθησε να ξεχωρίσει το λευκό από το κίτρινο. Να δημιουργήσει τη γη! Κατάκοπος ο Παν Γκου γκρεμίζεται καταγής και πεθαίνει. Τα μάτια του, που αντίκριζαν τον ουρανό, δημιούργησαν τον ήλιο και την σελήνη. Τα θρυμματισμένα οστά του μεταμορφώθηκαν σε πολυάριθμα βουνά, η αναπνοή του σε άνεμο, η φωνή του βροντή, τα μαλλιά του σε δέντρα και χόρτα. Και, τελικά, οι ψείρες που έτρεχαν πάνω στο κορμί του έγιναν… ο κινέζικος λαός3!
Σημαντική πλευρά της θρησκευτικής μυθολογίας είναι η προέλευση, η καταγωγή του ανθρώπου. Υπάρχουν μύθοι για τη δημιουργία του ανθρώπου από θεούς και μύθοι για αιφνίδια εμφάνισή του. Η πρώτη εκδοχή αναφέρεται στις πολυθεϊστικές και μονοθεϊστικές θρησκείες, αλλά και στις περισσότερες θεολογίες των αφρικανικών φυλών. Η δεύτερη αναφορά στις ανατολικές ασιατικές θρησκείες και την θρησκεία των Ινδιάνων της Αμερικής που διδάσκουν ότι οι άνθρωποι αναπήδησαν από την γη.
Κοσμογονία: Η γέννηση
Οι μύθοι για την γέννηση των ανθρώπινων όντων ποικίλλουν σε διάφορες θρησκείες με μυθολογικές παραλλαγές. Συνήθως όμως, δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους, τον ζωικό και φυτικό κόσμο. Κατά την μυθολογία των Αζτέκων, τα ανθρώπινα όντα μεταμορφώνονται σε πιθήκους, πουλιά και ψάρια!
Κατά τον αφρικάνικο ανιμισμό, οι θεοί έχουν συνήθως ζωική ή φυτική μορφή. Μερικοί άνθρωποι, μάλιστα, γίνονται… θεοί. Στην Παλαιά Διαθήκη, όπως προκύπτει από την «Γένεση», ο άνθρωπος είναι το ενδιάμεσο ον μεταξύ των ζωοφυτικού και του θεϊκού κόσμου. Πολλοί θρησκευτικοί μύθοι εμφανίζουν τον άνθρωπο κατασκευασμένο από πηλό, ως «έργο τέχνης» των θεοτήτων! Στις θρησκείες της Αφρικής και της Μεσοποταμίας, τον άνθρωπο φιλοτεχνεί μια θεά. Στο πηλό θα εντάξει το πνεύμα, την αναπνοή και το αίμα!
ΣHΜΕΙΩΣΕΙΣ
- «Ουπανισάδ ΙΙΙ», 19, 1-2.
- «Encyclopédie des religons», Παρίσι 1997, τ. Β, σ.σ. 1542-1543.
- Ο.π. τ. Β, σ. 1557.
