ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ
Ελληνικός Πόντος: γράφει ο Κώστας Πετρόπουλος
Αναπόδεκτα και ατεκμηρίωτα μυθολογικά κείμενα και συγγραφείς περιγράφουν την ίδρυση των ελληνικών αποικιών. Αιώνες μεταγενέστεροι από τα γεγονότα.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: ΟΙ ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ
Η έλλειψη αρχαιολογικών ανασκαφών επιτείνει τις δικαιολογημένες αμφισβητήσεις. Σε ολόκληρο τον Πόντο, εκτός από την περιοχή της Σινώπης. Επίσης δικαιολογημένα υπάρχουν πολλές επιφυλάξεις της έρευνας. Τόσο για τη χρονολόγηση όσο και για τις λεπτομέρειες της ίδρυσης κάθε αποικίας.
Με βάση πάντως τις πηγές αυτές, επισημαίνουμε τις κυριότερες αποικίες-πόλεις: Αθήναι, Τραπεζούς, Ερμώνασσα, Κερασούς, Κοτύωρον ή Κοτύωρα. Αμισός Φαρνάκεια, Σινώπη, Αβώνου Τείχος, Ηράκλεια Πόντου.
Πρώτη ιδρύθηκε από τη Μίλητο η Σινώπη. Αποικίστηκε δύο φορές. Πριν και μετά τον 8ο αιώνα. Έγινε μητρόπολη για όλες σχεδόν τις άλλες αποικίες-πόλεις.
«Ελληνικός Πόντος: Οι πόλεις αυτές
ιδρύθηκαν στην αρχή ή στην κατάληξη
ενός δρόμου. Οι περισσότερες χαρακτηρίζονταν
από την ιωνική λαλιά.»
Εξαίρεση η Αμισός. Συνοικίστηκε με αποίκους από τη Μίλητο και από Αθηναίους. Όπως και η Ηράκλεια του Πόντου με αποίκους από τη Βοιωτία και τη Μίλητο. Οι φιλολογικές πηγές που διαθέτουμε από τους ελληνιστικούς χρόνους προσγράφουν στην Τραπεζούντα το έτος 756. Στη Σινώπη, για το δεύτερο αποικισμό, το 631, στην Αμισό το 560 π.Χ.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΕΝΟΣ ΔΡΟΜΟΥ
Οι πόλεις αυτές ιδρύθηκαν στην αρχή ή στην κατάληξη ενός δρόμου. Οι περισσότερες χαρακτηρίζονταν από την ιωνική λαλιά. Αποτέλεσαν κέντρα εμπορίου. Συνέδεαν το εσωτερικό της Μικράς Ασίας με τους λαούς των παραλίων του Ευξείνου και με τους Έλληνες της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας.
Περικυκλωμένες από βαρβαρικά ιθαγενή φύλα απέκρουαν κάθε τόσο την επίθεσή τους. Χάρη στη δύναμη των όπλων και στην αίγλη του ανώτερου πολιτισμού τους. Σημειώνουμε ότι ο Διογένης ο Κύων καταγόταν από τη Σινώπη. Ήταν ο κυνικός φιλόσοφος που έζησε τον 4ο αι. π.Χ. και πέθανε το 323 π.Χ.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: ΟΙ ΜΥΡΙΟΙ
Έτσι παρέμειναν ελεύθερες. Παρά την επιδρομή και εισέλαση των Κιμμερίων στη Μικρά Ασία και την αυταρχική διακυβέρνηση που άσκησαν οι Μήδοι και οι Πέρσες. Λεπτομέρειες από τη ζωή μας δίνει ο Αθηναίος συγγραφέας και ιστορικός Ξενοφών. Μιλά για τη ζωή μιας από τις αποικίες-πόλεις του Πόντου, την Τραπεζούντα, τον 4ο αιώνα π.Χ. Αναφερόμαστε στο έργο του «Κύρου Ανάβασις».
«Ελληνικός Πόντος: Ο πιο γνωστός
ανάμεσά τους ήταν ο Μυθριδάτης ΣΤ΄,
ο Μέγας ή Ευπάτωρ 120-63 π.Χ., με ελληνική παιδεία.»
Οι μύριοι του Ξενοφώντα, το 401 π.Χ., έφτασαν στον Πόντο. Στην πορεία τους για το γυρισμό στην Ελλάδα. Σε μία υψηλή τοποθεσία, στο Θήχη (Ζύγανα), βλέπουν μακριά προς την Τραπεζούντα τη θάλασσα. Βγάζουν τη λυτρωτική κραυγή: «Θάλαττα, θάλαττα!».
Έμειναν στην περιοχή της Τραπεζούντας τριάντα μέρες. Γνώρισαν τη ζωή των Ελλήνων αποίκων. Μαζί τους απέκρουσαν βαρβαρικές επιθέσεις. Αγωνίστηκαν αθλητικούς αγώνες. Θαύμασαν τον ένοπλο πυρρίχιο χορό.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Στην περίοδο των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου ιδρύεται στην περιοχή της Αρμενίας-Πόντου το κράτος του Πόντου. Βασιλείς του ήταν οι Μυθριδατίδες 302-63 π.Χ. Ο πιο γνωστός ανάμεσά τους ήταν ο Μυθριδάτης ΣΤ΄, ο Μέγας ή Ευπάτωρ 120-63 π.Χ., με ελληνική παιδεία. Το κράτος του είχε Έλληνες αξιωματούχους και πρωτεύουσά του ήταν η Τραπεζούντα ή η Σινώπη.
Πολέμησε χωρίς επιτυχία τους Ρωμαίους για να τους σταματήσει. Να τους εκδιώξει από την Ανατολή. Το 63 π.Χ. όμως, ο Ρωμαίος ύπατος Πομπήιος καταλαμβάνει την Τραπεζούντα. Ο Μυθριδάτης ΣΤ΄ με δική του προτροπή θανατώνεται από τον υπασπιστή του.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
Οι Ρωμαίοι κατάλαβαν τη μεγάλη στρατηγική σημασία του Ανατολικού Πόντου-Αρμενίας. Εξόπλισαν με λιμενικά έργα τις παράλιες πόλεις. Ιδίως την Τραπεζούντα. Ήταν ναυτικές βάσεις για τον εφοδιασμό του στρατού στη Μικρά Ασία. Οι άξονες ήταν είτε ο δρόμος που ξεκινούσε από την Τραπεζούντα προς Ταυρίδα-Ασία είτε ο δρόμος Σινώπης-Αμισού προς Καππαδοκία.
«Ελληνικός Πόντος: Τα σχόλια του Γρηγορίου
του Θαυματουργού, επισκόπου Νεοκαισαρείας (210- περ.270),
μιλούν για τον εκχριστιανισμό.»
Έτσι όλοι σχεδόν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες από το Νέρωνα (54-68) και ύστερα χρησιμοποίησαν τον Ανατολικό Πόντο και την Αρμενία. Ως ορμητήρια στα ανατολικά σύνορα εναντίον των Πάρθων. Υστερότερα, μετά το 224, εναντίον του νεοπερσικού κράτους.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ: Ο ΠΛΟΥΤΟΣ
Τον πλούτο που περιείχαν οι πόλεις αυτές του Πόντου υποδηλώνουν οι ληστρικές και πειρατικές επιδρομές. Αυτές των Γότθων και Βοράνων. Κατέλαβαν (255-256 π.Χ.) και λεηλάτησαν την Τραπεζούντα.
Τα σχόλια του Γρηγορίου του Θαυματουργού, επισκόπου Νεοκαισαρείας (210- περ.270), μιλούν για τον εκχριστιανισμό. Προϋποθέτουν πως ο χριστιανισμός είχε αρκετά διαδοθεί στον Πόντο. Το ίδιο συμπεραίνουμε και από τα πολλά μοναστήρια και τους πολλούς μοναχούς. Στην περιοχή του Πόντου, στην εποχή του επισκόπου Καισαρείας του Βασιλείου του Μεγάλου.
Μερικές δεκάδες χρόνια πρωτύτερα ο Ευγένιος της Τραπεζούντας μαρτύρησε αφού καθαίρεσε τη λατρεία του Μίθρα. Είναι ο τοπικός άγιος και πολιούχος της Τραπεζούντας. Έζησε από τα ανατολικά της Τραπεζούντας στο βουνό Μιθρίον.
