ΠΟΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΜΕΤΑΔΙΔΕΙ-ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Κουνούπι ασθένειες: γράφει ο Γιάννης Πετρόπουλος
Το κουνούπι είναι δίπτερο έντομο της οικογένειας Culicidae με 3.500 περίπου είδη ανά τον κόσμο. Θεωρείται, ως ζώο, ο νούμερο ένα φονέας ανθρώπων παγκοσμίως. Το λεπτό και μακρύ σώμα του ενήλικου κουνουπιού καλύπτεται με λέπια. Έχει μακριά, πολύ λεπτά πόδια που του επιτρέπουν μόνο να στηρίζεται. Τα φτερά του είναι μεμβρανώδη. Χαρακτηριστικό του είναι μία επιμήκης προβοσκίδα που βγαίνει από τη στοματική του κοιλότητα.
ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ: Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ
Το αρσενικό κουνούπι έχει πιο τριχωτές κεραίες από του θηλυκού. Τα κουνούπια τρέφονται με νέκταρ ή γύρη που βρίσκουν στη φύση. Όμως τα θηλυκά χρειάζονται και αίμα. Προκειμένου να μπορέσουν να ζήσουν και να κάνουν αυγά.
Εφόσον το θηλυκό πραγματοποιήσει ένα γεύμα αίματος τότε ωριμάζουν τα αβγά του τα οποία και τοποθετεί στην επιφάνεια του νερού. Στη συνέχεια εκκολάπτονται οι προνύμφες που τρέφονται με διάφορα οργανικά κατάλοιπα. Μερικές προνύμφες από κάποια είδη κουνουπιών τρέφονται με άλλα κουνούπια ή άλλα μικρά έντομα. Οι προνύμφες είναι υδρόβιες. Εφοδιασμένες με δύο αναπνευστικά συστήματα που τους επιτρέπουν να αναπνέουν τόσο κάτω από το νερό όσο και από πάνω.
«Κουνούπι ασθένειες: το σφύριγμα που
κάνουν προέρχεται από το συγχρονισμένο
τους φτερούγισμα.»
Η ελαστικότητα που έχουν στο κάτω μέρος της κοιλιάς τους, δίνει τη δυνατότητα στις προνύμφες να μετακινούνται με ταχύτητα χτυπώντας το νερό. Όταν το κουνούπι ενηλικιωθεί τότε βγαίνει από τη ράχη της προνύμφης. Αυτή φέρει μια σχισμή στο πάνω μέρος της και στη συνέχεια χρησιμοποιεί το σώμα της για να επιπλεύσει στο νερό, πριν καταφέρει να πετάξει.
ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ: ΟΙ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ
Τα κουνούπια ερεθίζονται και προσελκύονται: Από την κίνηση, από τη σωματική θερμότητα, από την υγρασία και το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέεται με την αναπνοή. Το σφύριγμα που κάνουν προέρχεται από το συγχρονισμένο τους φτερούγισμα. Παρασύρονται εύκολα από τον άνεμο και έτσι μπορούν να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις.
Η δραστηριότητα τους έχει να κάνει με τη θερμοκρασία και την υγρασία του αέρα. Έτσι τις πρώτες πρωινές, τις πρώτες νυχτερινές ώρες και κατά τη διάρκεια της νύχτας τα περισσότερα είδη είναι πιο ενεργητικά και τσιμπούν. Αλλά υπάρχουν και είδη που τσιμπούν όλο το εικοσιτετράωρο.
Το θηλυκό τρυπάει το δέρμα με 6 «καρφίτσες» που έχει στο στόμα του. Βγάζει ένα αιμολυτικό και ισταμινοεκκριτικό σάλιο και με τη προβοσκίδα του ρουφά το αίμα που καταλήγει στην κοιλιά του. Ανάλογα με την ποσότητα, αυτή μεγαλώνει, αφού έχει μεγάλη ελαστικότητα. Το τσίμπημα του κουνουπιού προκαλεί κοκκινίλα στο δέρμα, πρήξιμο και έντονη ενοχλητική φαγούρα. Παρά την άποψη που επικρατεί, ένα σκούρο δέρμα προσελκύει περισσότερο τα κουνούπια παρά ένα ανοιχτόχρωμο.
«Κουνούπι ασθένειες: στην Ελλάδα
υπάρχουν κυρίως τρία διαδεδομένα
γένη κουνουπιών.»
Τα κουνούπια αποτελούν πολλές φορές βάσανο στη διαμονή και εγκατάσταση του ανθρώπου σε αρκετά μέρη της γης. Έτσι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί διάφορα μέσα προφύλαξης: Κουνουπιέρες, απωθητικά υγρά, κρέμες αλλά και μέσα εξόντωσης, με διάφορα εντομοκτόνα. Επίσης αποξήρανση βαλτότοπων και ελών.
ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ: ΤΑ ΕΙΔΗ
Όσον αφορά στις προνύμφες κουνουπιού στην Ελλάδα υπάρχουν κυρίως τρία διαδεδομένα γένη κουνουπιών:
Ο ανωφελής (Anopheles spp.). Το γένος αυτών των κουνουπιών είναι ο φορέας της ελονοσίας και των ασθενειών της εγκεφαλίτιδας και φιλαρίασης. Τα ενήλικα κουνούπια του γένους αυτού αναγνωρίζονται από τη στάση του σώματος τους, όπου η προβοσκίδα, το κεφάλι και το σώμα είναι σε μία ευθεία γραμμή. Επίσης τα φτερά τους φέρουν μικρά στίγματα. Με το τσίμπημά του σε άτομο που έχει ελονοσία, το θηλυκό μαζί με το αίμα ρουφάει και το πλασμώδιο στο οποίο οφείλεται η ασθένεια. Μέσα στο σώμα του κουνουπιού το μικρόβιο παραμένει και αναπτύσσεται. Στη συνέχεια μεταφέρεται στους σιελογόνους αδένες του και έτσι με νέο τσίμπημα σε σώμα υγιούς ανθρώπου, μεταφέρει μέσω του σάλιου του το μικρόβιο στον οργανισμό του. Το ανωφελές κουνούπι ζει από 18 μέρες μέχρι 4-5 εβδομάδες.
Το κοινό κουνούπι (Culex spp.). Πολλαπλασιάζεται σε στάσιμα και μολυσμένα νερά αλλά και σε μέρη όπου υπάρχει αρκετή υγρασία. Η προβοσκίδα του είναι διακεκομμένη και προς τα κάτω σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα του. Τα φτερά του είναι χρωματικά ομοιόμορφα. Τα αβγά του τα γεννάει στην επιφάνεια του νερού και αυτά επιπλέουν κατά ομάδες των 100 ή και περισσοτέρων. Ζει 10-15 μέρες αλλά σε ψυχρές συνθήκες μπορεί να ζήσει και περισσότερο. Μπορεί να μεταφέρει την ασθένεια της εγκεφαλίτιδας, αλλά αρκετά δύσκολα, ενώ την ασθένεια της φιλαρίασης μόνο σε τροπικές περιοχές.
Το γένος αηδής (Aedes spp.) μεταδίδει τον κίτρινο πυρετό. Διαφέρει από το κοινό κουνούπι στο ασημένιο χρώμα που έχει ο θώρακάς του. Το άκρο της κοιλιάς του θηλυκού είναι μυτερό και έχει διάφορα αισθητήρια εξαρτήματα που εξέχουν. Οι προνύμφες του γένους αυτού είναι κοντές και χοντρές ενώ τα αβγά του έχουν τη δυνατότητα να αντέχουν και έξω από το νερό για αρκετό καιρό. Αναπαράγεται μετά από πλημμύρες σε δεξαμενές βρόχινου νερού ή σε αρμυρά έλη. Η ζωή του είναι συνήθως σύντομη (10-15 μέρες) αλλά κάτω από κατάλληλες ψυχρές κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να ζήσει έως και μερικούς μήνες.
ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ: ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ-ΔΥΤΙΚΟΣ ΝΕΙΛΟΣ
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ αρκετές ασθένειες μπορούν να μεταδοθούν με τσιμπήματα μολυσμένων κουνουπιών. Αυτές είναι η ελονοσία, η λοίμωξη από ιό Δυτικού Νείλου, ο δάγκειος πυρετός, η chikungunya κ.ά.
«Κουνούπι ασθένειες: περιστατικά
εμφανίζονται κάθε χρόνο.»
Τα κουνούπια μεταδίδουν ασθένειες μόνο όταν είναι μολυσμένα. Δηλαδή μόνο αν έχουν τσιμπήσει προηγουμένως έναν μολυσμένο άνθρωπο ή ζώο. Ανάλογα, βέβαια, με την ασθένεια. Διαφορετικά είδη κουνουπιών μπορεί να μεταδώσουν διαφορετικές ασθένειες. Στην Ελλάδα έχουμε ορισμένα είδη κουνουπιών που μπορούν να μεταδώσουν συγκεκριμένες ασθένειες, εφόσον μολυνθούν.
Μια από αυτές είναι ο ιός του Δυτικού Νείλου. Μεταδίδεται κυρίως με τα κοινά κουνούπια. Έχει εγκατασταθεί στη χώρα μας. Περιστατικά εμφανίζονται κάθε χρόνο. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί λίγα σποραδικά εγχώρια περιστατικά ελονοσίας σε ορισμένες, κυρίως αγροτικές περιοχές.
Κατά συνέπεια, αν και τα κουνούπια γύρω μας δεν είναι εν δυνάμει μολυσμένα καλό είναι να λαμβάνουμε τα μέτρα μας. Δηλαδή, να προφυλασσόμαστε από τα τσιμπήματά τους και να περιορίζουμε τα σημεία που αφήνουν τα αυγά τους.
ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ: ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Προστατευόμαστε από τα κουνούπια όλες τις ώρες που αυτά είναι δραστήρια. Ανάλογα με το είδος τσιμπούν σε διάφορες ώρες της ημέρας ή και της νύχτας. (Βλέπε παραπάνω την αναφορά μας στα είδη κουνουπιών.)
Φοράμε κατάλληλα ρούχα. Με μακριά μανίκια και παντελόνια. Πιο κατάλληλα είναι τα ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα.
Χρησιμοποιούμε εντομοαπωθητικά, αυτά που είναι εγκεκριμένα στη χώρα μας. Τα βάζουμε στο ακάλυπτο δέρμα και πάνω από τα ρούχα. Τα εντομοαπωθητικά θα πρέπει να περιέχουν μια από τις παρακάτω δραστικές ουσίες με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα: DEET (N.N-διευθυλοτολουαμίδη), ικαριδίνη (icaridin), IR3535, citriodiol ή Eucalyptus citriodora oil, hydrated, cyclized (ec oil h/c).
«Κουνούπι ασθένειες: χρησιμοποιούμε
εντομοκτόνα ή εντομοαπωθητικά
χώρου που είναι εγκεκριμένα.»
Κάνουμε συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.
Τοποθετούμε και χρησιμοποιούμε αντικουνουπικά πλέγματα (σήτες). Τα βάζουμε σε παράθυρα, πόρτες, μπαλκονόπορτες ή άλλα ανοίγματα του σπιτιού. Ελέγχουμε τακτικά και επιδιορθώνουμε τις σήτες.
ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ: ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Χρησιμοποιούμε κουνουπιέρα. Ιδίως σε βρέφη και μικρά παιδιά. Βάζουμε κουνουπιέρα στις κούνιες και στα καρότσια τους. Σιγουρευόμαστε ότι δεν έχουν εγκλωβιστεί κουνούπια στην κουνουπιέρα.
Χρησιμοποιούμε εντομοκτόνα ή εντομοαπωθητικά χώρου που είναι εγκεκριμένα. Όπως ταμπλέτες ή υγρά στην πρίζα, «φιδάκια», αεροζόλ κ.λπ. Εάν χρειάζεται, μπορούμε να ζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια. Ακολουθούμε πάντα αυστηρά τις οδηγίες χρήσης των προϊόντων.
Χρησιμοποιούμε ανεμιστήρες ή κλιματιστικά. Ο αέρας μειώνει τη δραστηριότητα των κουνουπιών. Δυσχεραίνει την προσέγγισή τους.
Ποτίζουμε κατά προτίμηση τις πρωινές ώρες. Μειώνουμε έτσι την έκθεσή μας στα κουνούπια κατά τη διάρκεια του ποτίσματος.
Κουρεύουμε τακτικά το γρασίδι τους θάμνους και τις φυλλωσιές. Είναι τα σημεία που βρίσκουν καταφύγιο τα ενήλικα κουνούπια.
Περιορίζουμε τα σημεία που τα κουνούπια αφήνουν τα αυγά τους. Αυτά είναι τα στάσιμα νερά, ακόμα και σε μικρές ποσότητες. Δεν αφήνουμε στάσιμα νερά πουθενά. Ούτε μέσα ούτε έξω από το σπίτι, σε μπαλκόνια, σε αυλές ή στο χωράφι.
Τα αντικείμενα που μαζεύουν νερό είναι: Βαρέλια, κουβάδες, κάδοι, λεκάνες, βάζα, πιατάκια γλαστρών, ελαστικά αυτοκινήτων, καρότσια, βάρκες, στέρνες και ποτίστρες ζώων, διακοσμητικές λιμνούλες, πηγάδια και δεξαμενές. Τα αναποδογυρίζουμε ή τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα τα αδειάζουμε ή ανανεώνουμε το νερό τους. Τα καθαρίζουμε σχολαστικά ή τα καλύπτουμε.
Απομακρύνουμε τα στάσιμα νερά από εγκαταλελειμμένες πισίνες και σιντριβάνια, δεξαμενές, υπόγεια και θεμέλια οικοδομών.
Καθαρίζουμε τις υδρορροές, τα φρεάτια και τα λούκια από φύλλα και σκουπίδια.
Καλύπτουμε με σήτα τους αγωγούς εξαερισμού των βόθρων.
ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ: ΤΙ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΣΤΑ ΕΝΤΟΜΟΑΠΩΘΗΤΙΚΑ
Χρησιμοποιούμε μόνο εγκεκριμένα στη χώρα μας προϊόντα. Ακολουθούμε πάντα αυστηρά τις οδηγίες χρήσης.
«Κουνούπι ασθένειες: χρησιμοποιούμε
προϊόντα που επιτρέπονται για την ηλικία του παιδιού.»
Απλώνουμε την απαιτούμενη ποσότητα, χωρίς να υπερβάλλουμε σε αυτή.
Δεν τα βάζουμε κάτω από τα ρούχα.
Αν χρειασθεί ξαναβάζουμε μετά μερικές ώρες, ανάλογα με τις οδηγίες χρήσης.
Δεν πρέπει αυτό να έρχεται σε επαφή με το στόμα, τα μάτια και το εσωτερικό της μύτης.
Δεν βάζουμε πάνω σε πληγές, τραύματα, εγκαύματα, φουσκάλες ή ερεθισμένο δέρμα.
Βάζουμε πρώτα το αντιηλιακό.
Το χρησιμοποιούμε κυρίως έξω από το σπίτι. Όταν επιστρέφουμε στο σπίτι πλενόμαστε με σαπούνι και νερό.
Αν παρατηρηθεί ερεθισμός, τότε σταματάμε τη χρήση και ενημερώνουμε το γιατρό μας.
Έγκυες και μητέρες που θηλάζουν να συμβουλεύονται τον γιατρό τους για την χρήση εντομοαπωθητικών.
Για τα παιδιά ισχύουν επιπλέον των παραπάνω:
Χρησιμοποιούμε προϊόντα που επιτρέπονται για την ηλικία του παιδιού, σύμφωνα με την ετικέτα του. Συμβουλευόμαστε τον παιδίατρο.
Δεν αφήνουμε τα παιδιά να χρησιμοποιούν μόνα τους το εντομοαπωθητικό. Το βάζουμε πρώτα στα δικά μας χέρια και μετά το απλώνουμε εμείς.
Δεν βάζουμε εντομοαπωθητικά στα χέρια τους.
Πληροφορίες για τα εγκεκριμένα στη χώρα μας βιοκτόνα, για ερασιτεχνική ή επαγγελματική χρήση, κατάλογος φυτοπροστατευτικών προϊόντων και βιοκτόνων: www.minagric.gr.
Πληροφορίες: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ): τηλ. 2105212054, www.eody.gov.gr.
