Μοιρολατρία

ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ

Μοιρολατρία: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Είναι συνηθισμένο το φαινόμενο «μοιρολατρία» στην ελληνική κοινωνία, να βλέπουμε ανθρώπους που μεμψιμοιρούν. Για πολλά πράγματα φταίει η τύχη τους ή η κακιά στιγμή. Είναι, φαίνεται, πολύ δύσκολο να καταλάβουν ότι εν πολλοίς την τύχη του ο καθένας την καθορίζει με τις δικές του ενέργειες. Δε θέλω να πω ότι ο κάθε άνθρωπος έχει μοναδικό και αποφασιστικό ρόλο στη διαδικασία μιας απόφασης, ότι αυτός μόνο αποφασίζει. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι ο ίδιος μπορεί, μέχρι ενός βαθμού, να καθορίσει την έκβαση μιας απόφασης.

ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ: Η ΕΚ ΤΟΥ ΑΝΩΘΕΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Για να αξιολογήσει κάποιος αυτή την κατάσταση θα πρέπει να απαντήσει σε μία σειρά ερωτημάτων. Πάντως, θα πρέπει να αποφύγει αφορισμούς που να χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους χαζούς ή κάτι άλλο. Σε όλες τις περιπτώσεις κανένας δεν το επιδιώκει να αφήνει τις υποθέσεις του σε άλλους. Κάτι άλλο είναι αυτό που τον παρακινεί.

«Μοιρολατρία: Το παιδί μαθαίνει ότι

μια θεϊκή οντότητα διαφεντεύει

τη ζωή του και είναι ήσυχο.»

Αν δούμε την εκπαίδευση που δέχεται ο άνθρωπος, από τον παιδικό σταθμό μέχρι το πανεπιστήμιο, θα καταλάβουμε ότι ο χαρακτήρας του διαμορφώνεται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Για να δημιουργήσουμε αυτή την εικόνα θα πρέπει να ανατρέξουμε στις συμπεριφορές των εκπαιδευτικών και του εγγύτερου περιβάλλοντος, όπως και της εκπαιδευτικής ύλης, στα πρώτα χρόνια της ανάπτυξης του ανθρώπου.

Πολλά θέματα τα αφήνουμε σε ένα ανώτερο ον, στο οποίο προσδίδουμε θεϊκές ιδιότητες. Τις περισσότερες φορές πιστεύουμε ότι αυτό κανονίζει τη ζωή μας. Το παιδί μαθαίνει ότι μια θεϊκή οντότητα διαφεντεύει τη ζωή του και είναι ήσυχο. Αυτή όμως η πεποίθηση εγγράφεται στο ασυνείδητό του και είναι προφανές ότι κάποια στιγμή θα ξυπνήσει και θα παράγει κάποιες αφηγήσεις που θα οδηγήσουν σε μία απόφαση.

Μοιρολατρία

ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ: Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Δε θα πρέπει να ξεχνούμε ότι η εξουσία του Κράτους έχει τις ρίζες της στο θεϊκό περιβάλλον. Τουλάχιστον αυτή την εντύπωση δίνει. Στην αδιαφορία της εξουσίας ο άνθρωπος είναι φυσικό να απευθυνθεί στον εκκλησιαστικό κύκλο. Το δεδομένο είναι ότι οι κοινωνικές δομές που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν είναι ανύπαρκτες, σε πολλές περιπτώσεις.

Η κοινωνική συνοχή δεν είναι αυτή που θα ελπίζαμε. Σίγουρα δεν υπάρχει η συνέχεια της λογικής που υπήρχε στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Ο άνθρωπος δεν εξοικειώνεται με τη διαδικασία του λογισμού και δεν συνηθίζει να κρίνει για να βγάλει ένα συμπέρασμα. Από το να ενεργήσουμε μόνοι μας, κατόπιν της βοήθειας της Αθηνάς, όπως έλεγαν στην Αρχαία Ελλάδα, έχουμε περάσει στο να περιμένουμε το μάννα από τον ουρανό.

«Μοιρολατρία: Δυστυχώς ανάμεσα

στον πολίτη και το κράτος μεσολαβούν πολλά

επαγγέλματα που η παρουσία τους δε θα έπρεπε να ήταν σημαντική.»

Η παρεξήγηση των θεολογικών δεδομένων και η επιβολή μιας λογικής που θέλει τον άνθρωπο άβουλο πιόνι ενός μηχανισμού μας έχει οδηγήσει σε μία λογική του να αφήνουμε σε άλλους τις τύχες μας. Δεν είναι τυχαίο που θεωρούμε ότι κάποιος άλλος καταφέρνει να λύσει τις υποθέσεις μας καλύτερα από εμάς. Αυτός ο άλλος μπορεί να είναι ένας πολιτευτής, ένας παπάς, ένας υπουργός, κάποιος που μας δίνει να καταλάβουμε ότι είναι αυθεντία.

ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ: ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ

Κάθε πρόβλημα ξέρουμε ότι έχει μια λύση. Μένει να μάθουμε ποια είναι αυτή. Αυτό που θα πρέπει να κάνουμε είναι μία ανάλυση των δεδομένων. Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει τη θέληση του ανθρώπου να αναλάβει τη ζωή του και να είναι ενεργός πολίτης. Ακόμη, να έχει εμπιστοσύνη στις ικανότητές του και να θέλει να ζητήσει βοήθεια από κάποιον που ξέρει περισσότερα. Οι περιπτώσεις που οι άμεσα ενδιαφερόμενοι έχουν ασχοληθεί με το θέμα που τους απασχολεί και γνωρίζουν τι έχει γίνει είναι ελάχιστες στο δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα.

Αντίθετα, οι περισσότερες περιπτώσεις που τρέχει ο πολίτης σε κάποιον ειδικό είναι το μεγαλύτερο μέρος. Η βεβαιότητα ότι αυτός δεν είναι ικανός να ολοκληρώσει μια ενέργεια είναι πλέον κοινός τόπος. Σε αυτή τη νοητική λειτουργία όπου η κρίση απουσιάζει βρίσκει πεδίο ελεύθερο αυτός που λειτουργεί στο περιθώριο του νόμου. Ο νόμος ορίζει ότι ένας πολίτης μπορεί και πρέπει να απευθύνεται στον κρατικό μηχανισμό και να έχει την καλύτερη εξυπηρέτηση. Δυστυχώς ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος μεσολαβούν πολλά επαγγέλματα που η παρουσία τους δε θα έπρεπε να ήταν σημαντική.

Μοιρολατρία

ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ: ΑΠΑΤΗΛΕΣ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ

Ο άνθρωπος που λειτουργεί έτσι είναι φανερό ότι είναι απογοητευμένος με τις δομές που προβλέπονται από θεσμικό πλαίσιο ενός δυτικού Κράτους. Αναφέρομε στις κοινωνικές δομές και στους συνδικαλιστές. Σε αυτό το κενό βρίσκει πρόσφορο έδαφος ο πολιτικός που θέλει να παραπλανήσει τον πολίτη. Εδώ μπορούμε να δούμε τις διάφορες απατεωνιές που υπάρχουν από δημοσίους υπαλλήλους ή από ιδιώτες.

«Μοιρολατρία: Φοβάμαι κάτι που μου

είναι άγνωστο, αυτό που δεν καταλαβαίνω.»

Η λέξη «απατεωνιά» έχει σχέση με τις απατηλές υποσχέσεις που αφορούν σε έναν άνθρωπο και τον αποπροσανατολίζουν. Μπαίνει λοιπόν ο καθένας σε ένα λαβύρινθο όπου το παιχνίδι μοιάζει σαν αυτό του κρυμμένου θησαυρού. Η μόνη διαφορά είναι ότι σε ανάλογα παιχνίδια αυτός ο θησαυρός υπάρχει. Εδώ όμως όχι εκεί όπου το εν λόγω άτομο ψάχνει. Η λογική λέει ότι θα πρέπει να βρει τη λύση αλλού. Αυτό το «αλλού» δεν είναι τίποτε άλλο από το πεδίο μεταξύ του πολίτη και της κρατικής εξουσίας. Σε αυτό το σημείο υπάρχει πρόβλημα.

Αυτό που φρενάρει κάποιον να ενεργήσει με λογικό και εμπεριστατωμένο τρόπο δεν είναι τίποτε άλλο από το φόβο. Ο Έριχ Φρομμ το έχει αναλύσει διεξοδικά στο βιβλίο του «Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία». Μα είναι δυνατόν κάποιος να φοβάται την ελευθερία; Αυτό το ερώτημα έχει σχέση με αυτά που αναφέραμε πιο πάνω.

ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ: Ο ΦΟΒΟΣ

Φοβάμαι κάτι που μου είναι άγνωστο, αυτό που δεν καταλαβαίνω. Ο πιο εύκολος τρόπος είναι να αποδώσω σε αυτό θεϊκές ιδιότητες. Όπως είχε την ευθύνη για τους κεραυνούς ο Ποσειδώνας, έτσι σε προστατεύει κάποιος άγιος. Ακόμα αν κάνεις κάποια λάθος κίνηση την λάθος ημερομηνία μπορεί να συμβεί κάτι κακό.

«Μοιρολατρία: Εδώ είναι το σημείο που

μπορούμε να μιλήσουμε για απατεωνιά.»

Μπορεί να φαίνεται παράλογο να υπάρχουν και να λειτουργούν ακόμα δεισιδαιμονίες. Και όμως! Ψάχνουμε το δαίμονά μας κάπου. Το χειρότερο είναι ότι δεν ξέρουμε που είναι αυτός, γιατί, όπως είπαμε πιο πάνω φοβόμαστε να ψάξουμε. Εκτός αυτού, όμως, υπάρχει και ο φόβος που εστιάζει στη στιγμή που θα τον αντικρύσουμε. Τι θα δούμε, πως θα το αντιμετωπίσουμε, είναι θέματα που τροφοδοτούν το φόβο. Και αυτό λειτουργεί αποτρεπτικά.

Σε αυτό το σημείο έρχεται αυτός που θα αναλάβει να διαχειριστεί το φόβο μας. Αυτός ο διαμεσολαβητής μπορεί να είναι κάποιος επαγγελματίας ή ένας πολιτικός. Πάντως ένα γρανάζι ενός μηχανισμού που προσπαθεί επωφεληθεί από το φοβισμένο άνθρωπο. Εδώ είναι το σημείο που μπορούμε να μιλήσουμε για απατεωνιά.

Μοιρολατρία

 

ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ: Η ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ

Το κακό είναι ότι αυτή η ανήθικη πράξη γίνεται καλοδεχούμενη. Ο άνθρωπος ελαφρύνει την ψυχή του. Του φεύγει ένα βάρος. Έχει κάποιο που θέλει και μπορεί -έτσι πιστεύει- να τον εξυπηρετήσει. Φυσικά όταν αποδειχθεί ότι αυτή η πεποίθηση απέχει πολύ από την αλήθεια, τότε ο φόβος στον εξαπατημένο πολίτη γίνεται υστερία. Φυσικά φταίει αυτός ο απατεώνας και αυτοί που τον έχουν βάλει. Μία αόριστη κουβέντα.

«Μοιρολατρία: Οι θύτες είναι και στα ανώτερα

κλιμάκια του κυβερνητικού μηχανισμού.»

Όλα αυτά μέχρι να έρθει η άλλη ώρα που θα δημιουργηθεί ένα άλλο πρόβλημα και θα ανατεθεί το θέμα σε έναν άλλο απατεώνα. Πάλι αυτός και οι αόριστοι άλλοι θα φταίνε. Όταν η έκβαση του θέματος δε θα είναι η ποθητή. Το απολύτως «λογικό» είναι να μην αποφασίσουμε να ασχοληθούμε εμείς με τα θέματα που έχουν σχέση με τον εαυτό μας. Αλλά αυτό απέχει πολύ από οποιαδήποτε λογική, οποιουδήποτε αξιακού συστήματος.

Σε αυτή τη διαδρομή βλέπουμε θύματα και θύτες. Τα περισσότερα είναι τα θύματα. Οι θύτες είναι και στα ανώτερα κλιμάκια του κυβερνητικού μηχανισμού. Πολλές φορές υπουργοί και πρωθυπουργοί. Στελέχη κομμάτων που ψηφίσαμε και θα ψηφίσουμε ξανά. Το θύμα, μέσα από αυτή την τραυματική εμπειρία, προσπαθώντας να καταλάβει τι έγινε και τι φταίει, αγαπά το θύτη. Κολλάει σε αυτόν όπως το μύδι στο βράχο.

 

Επιστροφή στο εισαγωγικό σημείωμα

Δείτε τα βίντεο που έχουμε ετοιμάσει



ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Ο Γιάννης Φραγκούλης γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1960, όπου τέλειωσε το εξατάξιο γυμνάσιο. Σπούδασε χημεία στον Καναδά, στο Μόντρεαλ (Quebec), στο Μόνκτον (New Brunswick) και στην Ορλεάνη (Γαλλία). Το 1989 σπούδασε φωτογραφία στην ΑΚΤΟ, στην Αθήνα. Παρακολούθησε σεμινάρια σημειωτικής, με το Δημήτρη Τσατσούλη (φωτογραφίας, λογοτεχνίας και θεάτρου), στο Ελληνοαμερικάνικο Κολλέγιο. Το 2009 τέλειωσε το Master in Arts, από το Middlesex University, με θέμα της διατριβής του, «Ο μύθος, μια αφηγηματική διακειμενικότητα». Το 1989 άρχισε να αρθρογραφεί και το 1990 ξεκίνησε να γράφει κριτικές κινηματογράφου. Το 1992 έγινε μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, της οποίας έχει διατελέσει Πρόεδρος, και της FIPRESCI. Το 1994 έγινε μέλος του «Μικρό» (Σωματείο για την ταινία μικρού μήκους), στο οποίο ήταν Πρόεδρος για δύο θητείες. Το 2000 ξεκίνησε να διδάσκει σε σεμινάρια κινηματογράφου στην Ένωση Τεχνικών Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (ΕΤΕΚΤ), στο «Μικρό», στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας, στο Μουσείο Κινηματογράφου, στο Μικρό Πολυτεχνείο, στη Σχολή Κινηματογράφου Λυκούργου Σταυράκου, στο δικό του χώρο και σε συνεργασία με τη filmfabrik Productions, στη Θεσσαλονίκη, όπου διδάσκει κινηματογράφο μέχρι σήμερα στο Κινηματογραφικό Εργαστήρι Fabula, το οποίο διευθύνει. Συμμετείχε στο στρογγυλό τραπέζι της FIPRESCI, στην Κωνσταντινούπολη και στη Φιλιππούπολη με θέμα τον βαλκανικό κινηματογράφο. Συμμετείχε σε κριτικές επιτροπές στα Κρατικά Βραβεία Ποιότητας και σε Φεστιβάλ, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι επιστημονικός σύμβουλος του Εργαστηρίου Almakalma, το οποία ερευνά τον Ενιαίο Παραστατικό Χώρο (Performance). Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στην εφημερίδα Εξόρμηση, στην οποία ήταν υπεύθυνος του πολιτιστικού τμήματος, στην Αθηναϊκή, στη Νίκη, στο Μανδραγόρα, στην Ουτοπία, στη Σύγχρονη Εκπαίδευση, στον κατάλογο του Φεστιβάλ της Λάρισας, στη Γραφή, στο Κ.ΛΠ., στο Ριζοσπάστη και στο Αλμανάκ της ΠΕΚΚ. Ίδρυσε το περιοδικό «αντι-Κινηματογράφος», στο οποίο ήταν διευθυντής σύνταξης, το 1992, το περιοδικό «Κινηματογράφος και Επικοινωνία», στο οποίο ήταν διευθυντής, το 2000. Επιμελήθηκε και συνπαρουσίασε, μαζί με τον Κώστα Σταματόπουλο, την εκπομπή «Cineπλάνο», στο 902TV, από το 2008 έως το 2009. Ήταν υπεύθυνος για τους διαδικτυακούς τόπους www.cinemainfo.gr και www.theaterinfo.gr. Ίδρυσε και διεύθυνε το greeceactuality.wordpress.com. και τώρα διευθύνει και αρθρογραφεί στα www.filmandtheater.gr και www.thessalonikinfo.gr. Έχει μεταφράσει το βιβλίο του Jean Mitry, «Ο ρυθμός και η μουσική στον κινηματογράφο», έχει γράψει τα βιβλία «Η κωμωδία στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο», εκδ. Έλευσις, το 2006, «Τι είναι ο κινηματογράφος;», εκδ. Κέντρο Πολιτιστικών Μελετών (σειρά νεανική Βιβλιοθήκη) και «Κώστας Φέρρης», εκδ. της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών. Έχει οργανώσει διάφορες εκδηλώσεις στην Ελλάδα, όπως το Αφιέρωμα στον Παλαιστινιακό Κινηματογράφο, το 2002, την Εβδομάδα Κλασικού Ιαπωνικού Κινηματογράφου και την Εβδομάδα Σύγχρονου Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, το 2002, ως μέλος της Π.Ε.Κ.Κ. Ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του Πανοράματος Νέων Δημιουργών, στο Ε.Κ.Θ., στη Θεσσαλονίκη, και ιδρυτής της Κινηματογραφικής Λέσχης Solaris, η οποία δραστηριοποιείται πλέον στη Θεσσαλονίκη. Διευθύνει το Αφηγηματικό Εργαστήριο Fabula, που ερευνά τον Ενιαίο Παραστατικό Χώρο. Έχει σκηνοθετήσει τρείς ταινίες μικρού μήκους, οι δύο πτυχιακές για το Master στο πανεπιστήμιο Middlesex, και την ταινία-ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, «Η αγία της αρχαίας Μαντινείας». ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ «Μέσα από τις βιτρίνες», 8΄, 2009, σκηνοθεσία «Nafasz», 7΄, 2009, σκηνοθεσία «Η αγία της αρχαίας Μαντινείας», 50΄, 2010, ντοκιμαντέρ, σκηνοθεσία «Στιγμή απολιθωμένη», 31΄, 2010, ντοκιμαντέρ, σκηνοθεσία «Η τελευταία λατέρνα», 6΄, 2010, σεναριακή επιμέλεια «Το κλειδί της επιστροφής», 13΄, 2015, σεναριακή επιμέλεια «Το συρματόπλεγμα», 19΄, 2015, σεναριακή επιμέλεια «Στο Τσινάρι», 7΄, 2017, σκηνοθεσία «Sotos, ζωγράφος αει…πράγμων», 2020, 97΄, σκηνοθεσία-φωτογραφία ΒΙΒΛΙΑ «Ο ρυθμός και η μουσική στον κινηματογράφο», του Jean Mitry, μετάφραση, εκδ. Entracte και Σύγχρονη Εκπαίδευση, Αθήνα, 2001 «Τι είναι ο κινηματογράφος;», εκδ. Κέντρο Πολιτιστικών Μελετών, Αθήνα, 2004 «Κώστας Φέρρης», εκδ. Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, Αθήνα 2004 «Η κωμωδία στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο», εκδ. Έλευσις, Τρίπολη, 2006


Copyritght 2022 Thessalonikinfo / All rights reserved