ΕΝΑΣ ΔΡΟΜΟΣ-ΠΛΑΤΕΙΑ
Πλατεία Αριστοτέλους: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Η οδός Αριστοτέλους ξεκινά από την εκκλησία του αγίου Δημητρίου για να φτάσει στη θάλασσα. Ένας μέρος αυτού του αστικού άξονα ήταν πλατεία. Σήμερα συνηθίζουμε να ονομάζουμε πλατεία Αριστοτέλους όλη αυτή ην έκταση μέχρι το λιμάνι.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ: ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Μέρος του Νέου Σχεδίου της πόλης της Θεσσαλονίκης ήταν ο σχεδιασμός της οδού Αριστοτέλους. Μιλώντας για αυτό το σχεδιασμό αναφέρουμε το οικιστικό σχέδιο. Σε αυτό εντάσσονται τα οικήματα που βρίσκονται από τη μία και από την άλλη πλευρά της Αριστοτέλους.
Αφορμή για το σχεδιασμό του Νέου Σχεδίου ήταν η πυρκαγιά της 18ης Αυγούστου 1917, με το νέο ημερολόγιο. Κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος της πόλης. Το σημερινό κέντρο της Θεσσαλονίκης καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό. Συνολικά 9.500 οικοδομές καταστράφηκαν και έμεινα άστεγοι 73.000 κάτοικοι. Ανάμεσα σε αυτά ήταν εμπορικά καταστήματα, ξενοδοχεία, τράπεζες. Ακόμη διοικητικές υπηρεσίες, σημαντικά πνευματικά και θρησκευτικά ιδρύματα. Τέλος, γραφεία εφημερίδων, ιστορικά και αρχαιολογικά μνημεία. Αυτά ήταν δείγματα της λαϊκής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής και των σύγχρονων ρευμάτων ρομαντικού ρυθμού και art nouveau.
Αυτό το σχέδιο ανέλαβε να το εκτελέσει η κυβέρνηση Βενιζέλου με υπουργό συγκοινωνίας τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Ο ρυθμός των εργασιών ήταν εντυπωσιακά γρήγορος, με δεδομένο ότι η Ελλάδα ήταν ακόμη σε πολεμικές διαμάχες.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ: Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ
Εκτός από το προσωπικό ενδιαφέρον του Παπαναστασίου είχαμε και το επιστημονικό. Αυτοί που ανέλαβαν να σχεδιάσουν το νέο χάρτη ήταν τα μέλη της ειδικής ομάδας πολεοδομικού σχεδιασμού. Αυτός που ξεχώριζε ήταν ο Ερνέστ Εμπράρ, μέλος της αρχαιολογικής υπηρεσίας της Γαλλικής Στρατιάς της Ανατολής.
Αυτό το σχέδιο που πρότεινε ο Εμπράρ και η ειδική ομάδα δεν εφαρμόστηκε ποτέ έτσι ακριβώς όπως σχεδιάστηκε. Ένα μέρος του σχεδίου ήταν και η οδός Αριστοτέλους. Βλέπουμε τον οικιστικό χώρο αυτής της οδού να ακολουθεί πιο πιστά το σχεδιασμό της επιτροπής. Κάτι που δε συνέβαινε σε άλλα μέρη του κέντρου της πόλης.
Εκεί που βρήκε εμπόδια η εφαρμογή αυτού του σχεδίου ήταν τα στενά οικονομικά εμπόδια και οι παρασκηνιακές ενέργειες. Αυτό μπορούμε να το δούμε ξεκάθαρα στην οδό Αριστοτέλους. Η σημερινή τεράστια πλατεία δεν έχει αυτόν τον ενιαίο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα που θα περιμέναμε. Τα κτήρια εποχής δίνουν ένα χρώμα. Αυτό όμως διακόπτεται από πιο μοντέρνα κτήρια που σπάνε την εικόνα εκείνης της εποχής. Όμως αυτές οι ελλείψεις δεν είναι ικανές να αλλοιώσουν τόσο πολύ το αρχιτεκτονικό στιλ που ήθελε να δώσει ο Εμπράρ.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ
Κάποιος ξεκινά από την ορεινή Θεσσαλονίκη. Πιο πάνω από την Άνω Πόλη. Από τα κάστρα. Είναι έτοιμος να πάρει το πλοίο και να φύγει. Ψάχνει να βρει καλύτερη τύχη, σε μία άλλη πόλη. Έχει πάρει τα απολύτως απαραίτητα. Τα υπόλοιπα τα αφήνει εδώ μαζί με τις αναμνήσεις. Κατεβαίνει με ένα σακίδιο στον ώμο. Φτάνει στην οδό Ολυμπιάδος. Παίρνει ένα δρόμο και κατηφορίζει προς την οδό Κασσάνδρου. Δεξιά είναι το υδραγωγείο. Πιο κάτω, αριστερά, η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Του προστάτη της πόλης.
Ένα-ένα συναντά τα ιστορικά μνημεία. Λες και είναι εμπόδια για να μην το αφήσουν να φύγει. Μνήμες, Ιστορία, πάθη, έρωτες, συναντήσεις, η ζωή του. Θα τα αφήσει όλα πίσω του. Μπορεί να το κάνει;
ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ: ΕΝΑ ΠΑΖΛ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Το κάθε ένα από αυτά τα μνημεία έχει τη δική του ιστορία. Κάθε ιστορία είναι ένα κομμάτι της ιστορικής διαδρομής αυτής της πόλης. Το παλιό δημοτικό σχολείο και, πίσω, το υδραγωγείο. Αφήνει αριστερά την Αίγλη. Βλέπει την εκκλησία του αγίου Δημητρίου. Θα βρει τη Ρωμαϊκή Αγορά. Πιο κάτω η παιδική χαρά που σχετίζεται με τις Μαγεμένες, αριστερά η εκκλησία του αγίου Νικολάου του Τρανού. Κολλητά με αυτή το σπίτι που γεννήθηκε ο ποιητής Μανώλης Αναγνωστάκης.
Στη συνέχεια το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Είναι ανάμεσα στην εκκλησία της Παναγίας Χαλκέων και του παλιού χαμάμ ή Μπέη Χαμάμ. Τα βήματά του τον οδηγούν στο κάτω μέρος της Αριστοτέλους. Νεοκλασικά κτήρια, δεξιά και αριστερά. Έχουν γίνει σπίτια, γραφεία ή δημόσιες υπηρεσίες. Ανάμεσά τους η οικία Τέλλογλου, ο κινηματογράφος Ολύμπιον και το ξενοδοχείο Ηλέκτρα Παλάς.
Είναι κουρασμένος. Όχι από το περπάτημα αλλά από το συναίσθημα. Κάθε γωνιά και Ιστορία, αυτή που θα ανακαλύψουμε μαζί. Κάθεται σε ένα παγκάκι δίπλα από το άγαλμα του Αριστοτέλη. Στο χώρο που ήταν η πλατεία Αριστοτέλους. Θα φύγει; Το σκέφτεται. Ο μαγνήτης της πόλης δεν τον αφήνει. Το σκέφτεται ξανά.
