ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΣΤΗ ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Ο Μιχάλης Χατζηαναστασίου συνομιλεί με την Εύα Μαρά
Με τον Μιχάλη Χατζηαναστασίου, μουσικό και μαέστρο, μιλήσαμε για την τέχνη, τη μουσική, τις δουλειές του στις μουσικές παραστάσεις, αυτά που έκανε και θα κάνει στο άμεσο μέλλον, για την αξιολόγηση της τέχνης και τελικά… για την άποψή του όσον αφορά στην πολιτική κατάσταση στη χώρα μας. Απολαύστε τον.
Μιχάλης Χατζηαναστασίου: Η άσκηση
Ποια η γοητεία της τέχνης και δη της μουσικής γι’εσάς ως καλλιτέχνη και μαέστρο; Ποιο αποτελεί το κύριο έναυσμα που σας ώθησε από πολύ νωρίς στη συστηματική ενασχόλησή σας με τη μουσική τέχνη; Ποτέ χρονικά προσδιορίζεται η πρώτη σας επαφή με το χώρο της τέχνης;
Για να πω την αλήθεια, δεν βρίσκω καμία γοητεία -με την έννοια της … έλξης- στην τέχνη γενικότερα και ειδικότερα στον τομέα της μουσικής, στον οποίο και ειδικεύομαι. Δεν είχα, δεν έχω και δεν νομίζω πως πρόκειται να αποκτήσω και στο μέλλον, καμία «ερωτική» εξάρτηση με αυτό που κάνω, γιατί πολύ απλά το κάνω από μία εσωτερική ανάγκη που με ωθεί να παράγω και να παράγομαι μέσα από την δημιουργία.
Η τέχνη απαιτεί πειθαρχία, προσήλωση και αδιάλειπτη άσκηση για την επίτευξη των στόχων που θέτει ο καθένας μας. Όλο αυτό το glamor πέπλο που «κυματίζει» από πάνω μας, μυθοποιώντας μας ενίοτε, στα μάτια του φιλοθεάμονος και φιλόμουσου κοινού, είναι απλά ένα … αγιοβασιλιάτικο περιτύλιγμα ψευδαίσθησης.
Εκεί λοιπόν που κάποιοι βλέπουν γοητεία, εγώ βιώνω απλά, μία βασανιστική ενσυναίσθηση των πραγμάτων, που με κάνει να έχω ανάγκη τις νότες μου κι’οι νότες μου να έχουν ανάγκη εμένα, απ’όταν ήμουν 8- 9 χρονών.
Μιχάλης Χατζηαναστασίου: Η μουσική επένδυση
Με αφορμή τη νέα σας επιτυχημένη μουσική συνέργεια στη θεατρική παράσταση «Ας περιμένουν οι γυναίκες», βασισμένη στην αριστουργηματική ταινία του Σταύρου Τσιώλη, ποια η μαγεία να ντύνετε μουσικά τους ήρωες ενός θεατρικού έργου και πως η μουσική σας συνδέεται και εναρμονίζεται με τις πολύπτυχες εξάρσεις των χαρακτήρων τους; Σε ποιο μουσικό καμβά κινηθήκατε και ποια η πρόκληση στη νέα σας θεατρική συνεργασία;
Το έργο αυτό μου ήρθε σαν πρόταση, από τον παραγωγό της Kolossaion Productions Γιάννη Ζαφειρίου και τον σκηνοθέτη Βαγγέλη Λάσκαρη, την στιγμή που αναζητούσα μία εναλλακτική πρόκληση σε επίπεδο δημιουργικής ανανέωσης, μετά τον «Ιππόλυτο», του Ευριπίδη, και την «Φαίδρα». Μιλάω για πρόκληση, διότι εγώ δεν ήμουν ποτέ φίλος της κωμωδίας, ίσως γιατί η επιλεκτική ενασχόλησή μου με το κλασικό δράμα, την όπερα και την συμφωνική μουσική, δεν μου άφηνε περιθώρια πειραματισμών με αλλά θεατρικά είδη.
Στην προκειμένη περίπτωση ο Τσιώλης με το «Ας περιμένουν οι γυναίκες» έσκασε σαν βότσαλο στα ατάραχα νερά της λίμνης μου. Οι ήρωες του έργου είναι τόσο αντιπροσωπευτικοί της εποχής τους, που καταλήγουν γραφικοί μεν, στα μάτια της νέας γενιάς, διότι είναι έξω από κάθε γνωστή σε αυτούς κοινωνική νόρμα, αλλά και απόλυτα γνώριμοι δε, στους φανατικούς οπαδούς του Τσιώλη. Οι χαρακτήρες των ηρώων επίσης, είναι τόσο καλοδουλεμένοι από τον Πέτρο Λαγούτη, τον Τάσο Τζιβίσκο και τον Νικόλα Βασιλειάδη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, που μέσω της σκηνοθετικής γραμμής του Λάσκαρη, της εφευρετικής σκηνογραφίας της Κατερίνας Παπαγεωργίου και τις ευφυείς κινησιολογικές κατευθύνσεις της Ιωάννας Μήτσικα, η παράσταση δεν στερήθηκε ευτυχώς, τίποτα από την ουσία και την… ανορθοδοξία της ταινίας.
Μιχάλης Χατζηαναστασίου: Η πλοκή
Αν συνυπολογίσεις τώρα το γεγονός, ότι εγώ δεν λειτουργώ με υπολογιστικές μουσικές πλατφόρμες και κλισέ μοτίβα αποκωδικοποίησης, το μουσικοσυνθετικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκα για να συγγράψω, προέκυψε αβίαστα και σε απόλυτη συνέργεια με το κείμενο. Το γραπτό κείμενο για μένα, κρύβει πάντα μέσα του την ενσυναίσθηση του δημιουργού του, που εγώ καλούμαι να αποκωδικοποιήσω σε νότες.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρω -και όχι από υποχρέωση- τον καθοριστικό και πικάντικο ρόλο που παίζουν οι: Νικίτα Ηλιοπούλου, Μαγδαληνή Μπεκρή και Αλεξάνδρα Μάγκου, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην ροή και την εξέλιξη της διασκευασμένης θεατρικής πλοκής.
Εκτός από το «Ας περιμένουν οι γυναίκες», που μέχρι στιγμής παίζει κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, με απανωτά Sold out στο ArtBox Fargani, ξέρω πως ετοιμάζεστε πυρετωδώς με πρόβες και για 2η πρεμιέρα τον ερχόμενο μήνα σε άλλη παραγωγή. Θέλετε να μας ενημερώσετε σχετικά;
Σε βρίσκω απόλυτα ενημερωμένη. Η αλήθεια είναι πως ναι, ετοιμάζομαι για δεύτερη πρεμιέρα στις 1 Δεκεμβρίου, σε μια ιδιαίτερη παραγωγή της Marmelada Productions και του Νίκου Χρηστίδη στο Love Underground Θεσσαλονίκης (Εγνατίας 119 – Καμάρα) με τίτλο: «La poison – επιχείρηση Καμάρα». Μία kinky κωμικομουσικοθεατρική-music stand up show-παράσταση, με πρωταγωνιστή τον πολυσχιδή Αντώνη Παπαηλία, σε κείμενα και σκηνοθεσία του ευρηματικού Χρήστου Νικολάου και μουσική καλλιτεχνική διεύθυνση και επιμέλεια του υποφαινόμενου. Περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες προσεχώς.
Στο θέατρο οδηγείσαι στο φως μέσα από τα σκοτάδια. Ποιος ο ρόλος σας, ως άλλος μουσικός «μάγος», στην οπτικοποίηση του κειμένου μιας παράστασης;
Λειτουργώ ως «οπτικός δραματουργός», μετατρέποντας το κείμενο σε μια αυτόνομη σκηνική μορφή, αποφεύγοντας τον απλό εικονογραφικό πλεονασμό. Συμμετέχω στη διάταξη των στοιχείων της σκηνής, όπως ηθοποιοί, αντικείμενα και κενός χώρος, δημιουργώντας εικόνες που φέρουν νόημα και συμβολισμούς. Συνεργάζομαι με άλλους συντελεστές (σκηνοθέτες, σκηνογράφους, ενδυματολόγους, φωτιστές) για να διασφαλίσω ότι όλα τα οπτικά στοιχεία (φωτισμός, κοστούμια, σκηνικά) συνάδουν με το κείμενο και ενισχύουν το συναίσθημα και το μήνυμα της παράστασης. Μέσω της οπτικοποίησης, βοηθώ στην ανάδειξη του δραματικού χαρακτήρα, των θεμάτων και των υποκειμενικών εννοιών του κειμένου, προσφέροντας μια πολυεπίπεδη εμπειρία στον θεατή.
Στο σύγχρονο θέατρο, όπου το κείμενο είναι συχνά πολυτροπικό (περιλαμβάνει βίντεο, οπτικά κ.ά.), ο ρόλος αυτός είναι κρίσιμος για τη σύνθεση όλων αυτών των διαφορετικών στοιχείων σε ένα συνεκτικό οπτικό αποτέλεσμα. Συνοπτικά, θα έλεγα πως γεφυρώνω το χάσμα μεταξύ του γραπτού λόγου και της οπτικής, ζωντανής δράσης, καθιστώντας το κείμενο πιο προσιτό, ενδιαφέρον και συναισθηματικά φορτισμένο για το κοινό.
Μιχάλης Χατζηαναστασίου: Ο ελεύθερος καλλιτέχνης
Η τέχνη πρέπει να κινείται μέσα σε όρια; Ποιος νοείται γι’εσάς «ελεύθερος καλλιτέχνης»;
Η σχέση μεταξύ ορίων και τέχνης είναι ένα διαρκές φιλοσοφικό ερώτημα: Η καλλιτεχνική έκφραση είναι απεριόριστη και υπερβαίνει κάθε περιορισμό. Από την άλλη, πάλι, οι νόμοι και οι κανόνες που παράγουν καθορισμένες δομές, είναι απαραίτητοι για να ανθίσει η δημιουργικότητα, καθώς η απόλυτη ελευθερία μπορεί να οδηγήσει σε χάος.
Το ζητούμενο είναι να ξέρεις και να διαισθάνεσαι: πότε και πως, να σπας τους σάπιους κρίκους μίας αλυσίδας, αντικαθιστώντας τους όμως, με νέα ανθεκτικά κράματα, που σκοπό έχουν να συμβάλλουν στην αρμονική συνέχεια και ροή των πραγμάτων.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σου τώρα. Η τέχνη είναι -ούτως ή άλλως- μια διαφυγή από την πραγματικότητα. Ένας καλλιτέχνης είναι εκ των πραγμάτων, ένας ελεύθερος άνθρωπος. Η ελευθερία δεν είναι ένα αγαθό που σου προσφέρεται. Την απαιτείς, την ζητάς και πολεμάς για να την περιφρουρήσεις και εγώ είμαι ένας από αυτούς που πάντα προτιμούσα να ζητώ «συγνώμη» από το να ζητώ την… άδεια.
Που σταματά το προσωπικό σας ταξίδι στην τέχνη με την πολυσχιδή σας καλλιτεχνική προσωπικότητα; Με ποιο επίθετο θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σου ως καλλιτέχνη;
Όλη μας η ζωή είναι μία διαρκής αναζήτηση και η ζωή είναι συνυφασμένη με την τέχνη. Δεν υπάρχει συνταξιοδότηση σε ιδέες και εμπειρίες. Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος, από φύση του, να μεταβαίνει μαχόμενος στην υπερκόσμια διάστασή του. Θα ήθελα να με θυμούνται ως έναν ανίατο ρομαντικό, που νόμιζε πως μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
Μιχάλης Χατζηαναστασίου: Η έμπνευση
Ένας ανατρεπτικός διεθνής δημιουργός του δικού σας βεληνεκούς τελικά εμπνέεται ή εμπνέει το κοινό του;
Θεωρώ πως ο καλλιτέχνης, όπως και ο συγγραφέας, σπαταλάνε το μεγαλύτερο μέρος της ζωή τους, προσπαθώντας περισσότερο να την… περιγράψουν, παρά να την ζήσουν. Αυτό λοιπόν το αέναο κυνήγι μαγισσών, με την έμπνευση, πολλές φορές με χρήζει «πινέλο» και άλλοτε πάλι καμβά, στην διαδραστική σχέση και επικοινωνία μου με το κοινό.
Πως αξιολογείτε το πολιτιστικό επίπεδο της χώρας σήμερα;
H δράση παράγει επιστήμη, η αντίδραση τέχνη και η αδράνεια κοινωνίες ηλιθίων. Βάλε με το νου σου με ποια από τις τρεις παραπάνω παραμέτρους συντασσόμεθα ως χώρα και θα έχεις την απάντηση που μου ζητάς.
Πως αξιολογείτε τα πολιτικά γεγονότα και τεκταινόμενα των τελευταίων ετών στην χώρα μας;
Δεν βλέπω τίποτα παραπάνω, από μία ελεγχόμενη δυστοπική στασιμότητα, επικαλυμμένη με μπόλικο επικοινωνιακό σκατό σε γυαλιστερό περιτύλιγμα, όπου η ελπίδα για ουσιαστική αλλαγή παραμένει άπιαστο όνειρο.
Μιχάλης Χατζηαναστασίου: Η επιτυχία
Πως κατακτά ένας -αντισυμβατικός και ενίοτε ανατρεπτικός- καλλιτέχνης, όπως εσείς, την επιτυχία διατηρώντας τα πιστεύω, τα θέλω και τη δική του αισθητική και αλήθεια στην τέχνη του;
Δεν τίθεται θέμα κατάκτησης, ούτε η επιτυχία αποτελούσε για μένα αυτοσκοπό. Κάτι τέτοιο θα με οδηγούσε σε εμμονές αντιπαραγωγικές. Προτιμώ να είμαι παρίας από το να καταντήσω παρεάκιας για αυτό και επιλέγω την πτώση από την έκπτωση. Τέχνη κάνω, δεν πουλάω τζινγκλάκια για διαφημίσεις πολυεθνικών. Εκ των πραγμάτων λοιπόν οδηγούμαι στην «μεθοριοποίση» και την αποστασιοποίηση συνειδητά και απροκάλυπτα.
Η διαφορά μερικών από εμάς, που ασχολούμαστε με την τέχνη, απ’ο τους άλλους που εργάζονται στην show biz, είναι πως εμείς δεν πουλάμε προϊόντα, ώστε να ποχρεωνόμαστε σε οποιαδήποτε μορφή έκπτωσης ή συμβιβασμού. Εγώ μοιράζομαι την ιδέα, δεν την εκχωρώ. Προτείνω την αμφισβήτηση, δεν την εργαλειοποιώ. Συνεργώ στην άποψη, δεν την χαλιναγωγώ. Εμβαθύνω στην κριτική σκέψη, δεν την … εφευρίσκω.
Μιχάλης Χατζηαναστασίου: Το όραμα
Η επιτυχία λοιπόν που μου χρεώνεις -και δεν είναι τίποτα παραπάνω από το ότι ο κόσμος που με ακολουθεί και το κοινό που με αποδέχεται, αναγνωρίζει την συνέπεια που επιδεικνύω μεταξύ των ιδεών και της δράσης μου ως άνθρωπος και καλλιτέχνης- έχει δυσβάστακτο κόστος για εμένα. Κόστος το οποίο και εξακολουθώ να πληρώνω σε όλες του τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εκφάνσεις. Γι” αυτό και διατηρώ ακόμα το θάρρος να λέω ναι, σε ό,τι με γοητεύει. Το θράσος να λέω όχι, σε ότι μου επιβάλλεται και την ακαδημαϊκή αλητεία του να ενίσταμαι, σε ότι θεωρώ πως με χαλκεύει.
Ποια είναι η φιλοσοφική στάση της ζωής σας και ποιο το όραμά σας στην τέχνη;
Η φιλοσοφική μου στάση ζωής περικλείει μια θεμελιώδη στάση αμφισβήτησης των αυτονόητων και διερεύνησης της πραγματικότητας, που οδηγεί σε βαθύτερα ερωτήματα και αναζήτηση απαντήσεων μέσω της τέχνης, με όραμα να καθρεφτίσω την πραγματικότητα -ή μια ιδανική εκδοχή της- με έναν μοναδικό και βαθύ τρόπο, έτσι ώστε να μπορώ να αποκαλύπτω τις κρυμμένες της αλήθειες.
